Pomyłki sądowe – mordercy którym pozwolono zabić ponownie
W artykule Porozmawiajmy o argumentach (3)[1] rozważaliśmy problem pomyłek sądowych. Interesują nas dwa rodzaje pomyłek:
- Niewinna osoba zostaje przez pomyłkę oskarżona o popełnienie zabójstwa. W uczciwym procesie sądowym nie zostaje wykryta bezpodstawność oskarżenia i sąd wydaje wyrok śmierci, który zostaje WYKONANY.
- Sąd lub inne właściwe dla danej sytuacji władze traktują zabójcę zbyt łagodnie (niski wyrok, przedterminowe zwolnienie, przepustka, możliwość kontaktu z innymi więźniami, brak właściwego nadzoru). W wyniku takiej pomyłki zabójca
- wychodzi na wolność i zabija kolejne niewinne osoby
- odbywa karę w więzieniu i zabija współwięźniów lub osoby z personelu więziennego
- będąc na wolności lub przebywając w więzieniu zleca zamordowanie świadków
W przypadku pierwszej z rozpatrywanych pomyłek istotnym elementem jest to, aby wyrok został wykonany. W przeciwnej sytuacji obecność kary śmierci w kodeksie karnym w niczym nie wpływa na wynik sprawy.
Nie są mi znane pomyłki pierwszego rodzaju, które zdarzyłyby się w ciągu ostatnich kilkudziesięciu lat. Natomiast istnieje ogromna ilość pomyłek drugiego rodzaju. Pomyłki te są skrzętnie tuszowane, ukrywane i przemilczane przez media oraz przez przeciwników kary śmierci. Podkreślmy to z całą mocą
W tym artykule chcemy przedstawić Czytelnikowi pomyłki drugiego rodzaju. Ich ilość wprawia w przerażenie. Aby wykonane przez nas zestawienie było łatwe do odczytania, a jednocześnie niosło jak najwięcej informacji, będziemy chcieli uwzględnić różne sytuacje w jakich doszło do zabójstw. Zauważmy najpierw, że jeśli osoba przebywa na wolności, to może popełnić zabójstwo w czterech sytuacjach
- jest osobą niekaraną
- jest osobą karaną, która odbyła całą zasądzoną karę więzienia
- jest osobą karaną i znajduje się na warunkowym przedterminowym zwolnieniu
- jest osobą karaną i znajduje się na przepustce
Jeżeli osoba znajduje się w więzieniu, to może popełnić zabójstwo w następujących sytuacjach
- zabijając współwięźnia lub osobę z personelu więziennego
- uciekając z więzienia i zabijając osoby poza więzieniem
Zauważmy, że niezależnie od wypisanych wyżej sześciu sytuacji morderca może popełnić morderstwo zlecając zabójstwo wskazanych osób. W tym przypadku zarówno morderca jak i ofiara mogą znajdować się w więzieniu lub na wolności.
Pierwszą z wypisanych wyżej sytuacji (przestępca nie był wcześniej karany) NIE oznaczymy żadnym symbolem. Pozostałym wypisanym sytuacjom przypiszemy litery od A do E. Następująca po literze cyfra oznacza ilość zabójstw popełnionych w danej sytuacji. Myślnik rozdziela różne sytuacje. Jeżeli morderstwo było morderstwem "na zlecenie" dodajemy dodatkową literę K. Dla ułatwienia przedstawimy możliwe sytuacje w tabeli.
Uwaga: w poniższej tabeli słowa „zabójca”, „zabił”, „zabił ponownie”, „poprzednie zabójstwo/zabójstwa” odnoszą się również do osób, które zleciły zabójstwo [ang. contract killing].
Litera przed liczbą w kolumnie Kategoria | Znaczenie przed pierwszą liczbą | Znaczenie przed drugą i kolejnymi liczbami |
---|---|---|
brak litery | Zabójca nie był karany przed popełnieniem pierwszego zabójstwa lub (najczęściej) oznacza brak danych o przestępstwach i wyrokach w okresie przed popełnieniem pierwszego zabójstwa. | |
A | Zabójca był karany przed popełnieniem pierwszego zabójstwa. Pierwsze zabójstwo popełnił po całkowitym odbyciu kary za ostanie przestępstwo/przestępstwa. | Zabił ponownie po całkowitym odbyciu kary za poprzednie zabójstwo/zabójstwa. |
B | Zabójca był karany przed popełnieniem pierwszego zabójstwa. Pierwsze zabójstwo popełnił podczas warunkowego przedterminowego zwolnienia(*). | Zabił ponownie po otrzymaniu warunkowego przedterminowego zwolnienia(*) udzielonego mu, kiedy odbywał karę za poprzednie zabójstwo/zabójstwa. |
C | Zabójca był karany przed popełnieniem pierwszego zabójstwa. Pierwsze zabójstwo popełnił podczas pobytu na przepustce(**). | Zabił ponownie w czasie przepustki(**) udzielonej mu, kiedy odbywał karę za poprzednie zabójstwo/zabójstwa. |
D | Zabójca był karany przed popełnieniem pierwszego zabójstwa i znajdował się w więzieniu(x). Pierwsze zabójstwo popełnił w więzieniu(x). | Zabił ponownie w więzieniu(x), gdzie odbywał karę za poprzednie zabójstwo/zabójstwa. |
E | Zabójca był karany przed popełnieniem pierwszego zabójstwa i znajdował się w więzieniu(x). Pierwsze zabójstwo popełnił po ucieczce(z) z więzienia(x). | Zabił ponownie po ucieczce(z) z więzienia(x), gdzie odbywał karę za poprzednie zabójstwo/zabójstwa. |
(*) - Mamy tutaj na myśli wszelkie decyzje, które po wydanym wyroku przerywają odbywanie kary na z założenia długi i zależny od zwolnionego więźnia okres czasu. Zatem będą to: zwolnienie w wyniku apelacji, ułaskawienie, warunkowe przedterminowe zwolnienie, zastosowanie aresztu domowego, areszt ochronny itd. [w języku angielskim: parole, conditional release, early release, conditional early release, conditional discharge, home arrest, protective custody]. Dotyczy to również zwolnień z psychiatrycznych zakładów zamkniętych.
(**) - Mamy tutaj na myśli wszelkie decyzje, które po wydanym wyroku przerywają odbywanie kary na z założenia krótki i niezależny od zwolnionego więźnia okres czasu, czyli również urlop [ang. pass, furlough]
(x) - Mamy na myśli wiezienie, areszt, zakład poprawczy lub zakład psychiatryczny, a w ogólności dowolne wyznaczone przez właściwe władze miejsce obowiązkowego przebywania.
(z) - Mamy tutaj na myśli wszelkie działania więźnia prowadzące do opuszczenia przez niego obszaru, w którym z polecenia właściwych władz obowiązany był przebywać.
Przykłady oznaczeń:
1-A2 – Zabójca zamordował jedną osobę. Sąd skazał go na 15 lat więzienia. Zabójca wyszedł z więzienia po 15 latach (po odbyciu całej kary) i zabił kolejne dwie osoby.
A2-B1 – Przestępca poprzednio karany za próbę zabójstwa. Karę odbył w całości. Po wyjściu z więzienia zamordował dwie osoby. Sąd skazał go na karę dożywotniego więzienia. Po 10 latach uznano, że może zostać warunkowo zwolniony. Po opuszczeniu więzienia zabójca zabił kolejną osobę.
1-C1 – Zabójca zamordował jedną osobę. Sąd skazał go na 25 lat więzienia. W czasie odbywania kary uzyskał przepustkę dla załatwienia spraw osobistych. Będąc na przepustce zabił kolejną osobę.
3-D1 – Zabójca zamordował trzy osoby. Sąd skazał go na karę dożywotniego więzienia. W czasie odbywania kary zamordował współwięźnia (lub osobę z personelu więziennego).
D1-D1 – Przestępca został skazany za gwałt i w czasie odbywania kary zamordował współwięźnia. Sąd skazał zabójcę na karę dożywotniego więzienia. Po przeniesieniu do więzienia o zwiększonych środkach bezpieczeństwa zabójca zabija kolejnego więźnia (lub osobę z personelu więziennego).
1-E1 – Zabójca zamordował jedną osobę. Sąd skazał go na 50 lat więzienia. W czasie odbywania kary uciekł z więzienia. Uciekając przed pościgiem włamał się do przypadkowego domu i zabił właściciela.
K1-DK3 – Zabójca wydał polecenia zamordowania jednej osoby. Sąd skazał go za zlecenia zabójstwa na 60 lat więzienia. Będąc w więzieniu zabójca zlecił pozostającym na wolności wspólnikom zamordowanie trzech świadków i osoby te zostały zamordowane.
Korzystając głównie z danych dostępnych na stronie http://murderpedia.org sporządziłem zamieszczoną niżej tabelę. W kolumnie Rok podajemy rok pierwszego zabójstwa. W kolumnie Informacje podajemy informacje o kolejnych zabójstwach (tylko w przypadku Polski) i linki do stron internetowych, gdzie znajduje się dokładniejszy opis każdego przypadku. Czytelnik powinien pamiętać, że każda liczba w kolumnie Kategoria (poza pierwszą liczbą) oznacza niewinne ofiary pomyłki sądowej. Ilość tych ofiar przeraża – taka jest prawdziwa cena jaką społeczeństwo płaci za łagodne wyroki, wygodne cele i fikcję resocjalizacji.
Zabójca | Kategoria | Kraj | Rok | Informacje |
---|---|---|---|---|
B. Henryk | 1-A1 | Polska | ? | LINK1, LINK2, LINK3, LINK4, Bydgoszcz, 19.11.2016 |
B. Jerzy | 1-B1 | Polska | 1982 | LINK1, LINK2, Opole, 09.02.2004 |
B. Paweł | 1-A1 | Polska | 1994 | LINK1, LINK2, Warszawa, 2010 |
B. Sławomir | 1-D1 | Polska | 2009 | LINK1, LINK2, LINK3, Czarne, 11.04.2016 |
B. Tadeusz | 1-A1? | Polska | 1985 | LINK1, Wólka Cycowska, 12.06.2006 |
B. Władysław | 1-C1 | Polska | 1990 | LINK1, LINK2, Racibórz, 13.10.2010 |
C. Marian | 1-A1(?) | Polska | ? | LINK1, LINK2, LINK3, Zielona Góra, 2008 |
C. Mirosław | 2-A1 | Polska | 1990? | LINK1, LINK2, Wadowice, 21.12.2006 |
C. Piotr | 1-B1 | Polska | 2010 | LINK1, LINK2, LINK3, Lublin, 20.06.2016 |
Ch. Stanisław | 1-A1 | Polska | 1978 | LINK1, LINK2, LINK3, Gdańsk, 31.01.2015 |
Cz. Mirosław | 1-B1 | Polska | 1971 | LINK1, LINK2, LINK3, Radomia, 24.05.1983 |
D. Jakub | 1-A1 | Polska | 2005 | LINK1, LINK2, LINK3, LINK4, Bielsko-Biała, 14.02.2018 |
F. Jerzy | 1-E1 | Polska | 1985 | LINK, ?, 1996 |
G. Krzysztof | 1-B1 | Polska | 200? | LINK1, LINK2, LINK3, Grudziądz, 22.06.2016 |
G. Mariusz | 1-A?1 | Polska | ? | LINK1, LINK2, LINK3, LINK4, Pruszków, 16.03.2017 |
G. Roman | 1-B1 | Polska | 1986 | LINK, Tarnowskie Góry, 02.07.2001 |
G. Sebastian | 1-A?1 | Polska | ? | LINK1, LINK2, Łódź, 19.10.2015 |
G. Tadeusz | 1-A1 | Polska | 1999 | LINK1, LINK2, Olsztyn, 23.01.2015 |
J. Dawid | 1-B1 | Polska | 2006 | LINK1, LINK2, LINK3, LINK4, LINK5, Sulikowo, 24.05.2021 |
J. Zbigniew | 1-B1 | Polska | 1986 | LINK1, LINK2, Opole, 09.02.2004 |
K. Artur | 1-C2 | Polska | 2004 | LINK1, LINK2, Warszawa, 08.09.2018 |
K. Cezary | 1-B3 | Polska | 199? | LINK1, LINK2, LINK3, LINK4, Warszawa, 28.08.2012, 04.10.2012, 11.01.2013 |
K. Jan | 1-A1 | Polska | ? | LINK1, LINK2, Warszawa, listopad 2012 |
K. Janusz | 1-B?1 | Polska | 1992? | LINK1, LINK2, Warszawa, 25.06.2010 |
K. Kamil | 1-D1 | Polska | ? | LINK1, LINK2, Włodawa, 03.11.2020 |
K. Krzysztof | 1-A1 | Polska | 201? | LINK1, LINK2, LINK3, Warszawa, 13.09.2018 |
K. Marcin | 1-A?1 | Polska | ? | LINK1, LINK2, Kraków, 11.08.2018 |
K. Piotr | 1-B1 | Polska | 1993 | LINK1, LINK2, Kalisz, 14.02.2005 |
K. Zbigniew | 1-A1 | Polska | 2000 | LINK1, LINK2, Zgorzelec, 31.01.2011 |
KUKUŁA, Henryk | 1-D1-B2 | Polska | 1980 | LINK1, LINK2, LINK3, Krupski Młyn, 10.01.1984, Ruda Śląska, 28.07.1990 |
L. Sebastian | 1-D1 | Polska | ? | LINK, Potulice, 18.10.2007 |
LESZUK, Krystian | 1-B1 | Polska | 1997 | LINK1, LINK2, LINK3, LINK4, Dobrzyniewo Duże, 19.02.2017 |
Ł. Artur | 1-A2 | Polska | 1991 | LINK1, LINK2, Warszawa, 11.03.2012 |
M. Antoni Krzysztof | 1-C1-B1 | Polska | 1990 | LINK, Kosów Lacki, 08.05.1991 |
M. Elżbieta | 1-C1 | Polska | 2003 | LINK1, LINK2, Tarnów, marzec 2006 |
M. Krzysztof | 1-A?1-B1 | Polska | 199? | LINK1, LINK2, LINK3, LINK4, Lipiany, listopad 2009, listopad 2011 |
M. Krzysztof | 1-B1 | Polska | 1999 | LINK1, LINK2, LINK3, LINK4, Poznań, 10.09.2010 |
M. Marcin | 1-A1 | Polska | 2003 | LINK1, LINK2, LINK3, Czemierniki, 13.12.2018 |
M. Marian | 1-B1 | Polska | 199? | LINK1, LINK2, LINK3, Wrocław, 18.10.2018 |
MUCHA, Stanisław | 1-A1 | Polska | 1998 | LINK1, LINK2, LINK3, Głuszyca, 01.03.2006 |
MUSIATOWICZ, Grzegorz | 1-B2 | Polska | 2002? | LINK1, LINK2, LINK3, LINK4, LINK5, Zabrze, 12.01.2014, 06.03.2014 |
N. Mariusz | 1-B1 | Polska | 1993 | LINK1, LINK2, Prusice, 24.06.2011 |
P. Damian | 1-C1 | Polska | 2000 | LINK1, LINK2, Chocianów, 22.12.2005 |
P. Grzegorz | 1-B?1 | Polska | 1983? | LINK1, LINK2, Toruń, 18.08.2007 |
P. Łukasz | 1-B1 | Polska | 2010 | LINK1, LINK2, Lublin, 21.03.2016 |
PLUTA, Józef | 1-E6 | Polska | 1973 | LINK1, Pąchy, 10.09.1979, Suchy Las, 20.10.1979 |
PŁOCINIAK, Grzegorz | 1-C2 | Polska | 1980 | LINK1, LINK2, Olsztyn, 05.08.1992 |
POKŁADEK, Jerzy | 1-B1 | Polska | 1980 | LINK1, LINK2, LINK3, w Ł., 29.04.2000 |
R. Czesław | 1-B3 | Polska | 1983 | LINK, w Ż., 15.07.1988 |
R. Krzysztof | 1-B1 | Polska | 2000? | LINK1, LINK2, LINK3, Wrocław, 07.11.2014 |
R. Walter | 2-A1 | Polska | 1989 | LINK1, LINK2, LINK3, Kamienna Góra, 11.12.2020 |
R. Zenon | 1-A1 | Polska | 2000 | LINK1, LINK2, Wałcz, 18.04.2015 |
Rz. Dariusz | 1-A1 | Polska | 1997 | LINK1, LINK2, Andrychów, 22.05.2009 |
S. Artur | 1-A1 | Polska | ? | LINK1, LINK2, LINK3, Lublin, 28.01.2018 |
S. Dorota | 1-B1? | Polska | 199? | LINK1, LINK2, LINK3, Kutno, 27.03.2010 |
S. Henryk | 1-B1 | Polska | 198? | LINK1, LINK2, Swarzędz, 29.10.1995 |
S. Henryk | 1-A1 | Polska | 2000 | LINK1, LINK2, Strzelce Wielkie, 09.07.2011 |
S. Jakub | 1-A?1 | Polska | 2009? | LINK1, LINK2, LINK3, Łódź, listopad 2019 |
S. Michał | 2-D1 | Polska | 2011 | LINK1, LINK2, LINK3, Toruń, 30.07.2011 |
S. Robert | 1-A1 | Polska | 1994 | LINK1, LINK2, LINK3, Zielnowo (koło Wąbrzeźna), 24.09.2006 |
SOBIERAJ, Henryk | C1-E1 | Polska | 1995 | LINK1, LINK2, Ełk, 1996 |
STELTER, Ryszard | 1-D1 | Polska | 1983 | LINK1, LINK2, Rawicz, 27.01.1992 |
Ś. Józef | 1-B1 | Polska | 1987 | LINK1, LINK2, Kutno, 16.10.2013 |
T. Mirosław | 1-A1 | Polska | 1995 | LINK1, LINK2, Parczew, 13.04.2004 |
U. Andrzej | 1-B1 | Polska | ? | LINK1, LINK2, Warszawa, listopad 2007 |
W. Rafał | 1-B1 | Polska | 1997 | LINK1, LINK2, Kraków, 22.08.2014 |
Z. Krzysztof | 1-B1 | Polska | 1995 | LINK1, LINK2, Resko, 02.11.2010 |
N. N1 | 1-B1(?) | Polska | 199? | LINK1, LINK2, LINK3, Bytom, 23.04.2010 |
ABBOTT, Jack Henry | D1-B1 | USA | 1965 | LINK |
ABLES, Tony Alvin | 1-B1 | USA | 1970 | LINK |
ALLEN, Clarence Ray | K1-DK3 | USA | 1974 | LINK1, LINK2 |
ALLEN, Howard Arthur | 1-B2 | USA | 1974 | LINK |
ALLEN, Wanda Jean | 1-B1 | USA | 1981 | LINK |
AMIN, Sivan | 1-B1 | Szwecja/UK | 2008 | LINK1, LINK2, LINK3, LINK4 |
ARNOLD, Jermarr Carlos | 1-D1 | USA | 1983 | LINK1, LINK2 |
ARTHUR, Thomas Douglas | 1-E1 | USA | 1977 | LINK1, LINK2, LINK3, LINK4 |
ASKEW, Douglas | 1-B1 | USA | 1989 | LINK1, LINK2 |
ATKINS, Joseph Ernest | 1-B2 | USA | 1969 | LINK |
AVERHART, Rufus Lee | 1-B1 | USA | 1972 | LINK |
AYRES, Anthony | 1-B1 | UK | 1993 | LINK1, LINK2 |
BABIC, Zdravko "Frank" | 1-B1 | Australia | 1995 | LINK1, LINK2, LINK3 |
BARTON, Corey R. | 1-B1 | USA | 1983 | LINK1, LINK2 |
BAXENDALE, David | 1-B1 | Hiszpania/UK | 2001 | LINK1, LINK2 |
BEARDSLEE, Donald Jay | 1-B2 | USA | 1969 | LINK1, LINK2 |
BEGGS, William Frederick Ian | 1-B1 | UK | 1987 | LINK |
BELLEN, Michel | 3-B1 | Belgia | 1964 | LINK1, LINK2 |
BENSON, Malcolm B. | 1-B1 | USA | 1995 | LINK1, LINK2 |
BIEGENWALD, Richard Fran | 1-B4 | USA | 1958 | LINK1, LINK2 |
BIERTON, Lawrence | 2-B1 | UK | 1995 | LINK1, LINK2, LINK3, LINK4 |
BIRKBECK, Warren | 1-B1-B1 | USA | 1963 | LINK1, LINK2 |
BIRLEY, Ian | 1-B1 | UK | 1995 | LINK1, LINK2, LINK3, LINK4 |
BJORK vel JACKSON, Craig Dennis | 4-D1-D1 | USA | 1982 | LINK1, LINK2, LINK3, LINK4 |
BLACK, Johnny Dale | 1-B1 | USA | 1983 | LINK |
BLAIR, Terry A. | 1-B6 | USA | 1982 | LINK |
BLAND, Jimmy Dale | 1-B1 | USA | 1975 | LINK |
BOLDER, Martsay L. | 1-D1 | USA | 1973 | LINK1, LINK2 |
BOMAR, Arthur J., Jr. | 1-B1 | USA | 1978 | LINK1, LINK2, LINK3 |
BRANDT, Carl | 1-B2 | USA | 1971 | LINK |
BRETON, Robert J., Sr. | 1-B2 | USA | 1966 | LINK |
BRILEY, Linwood Earl[2] | 1-A11 | USA | 1971 | LINK1, LINK2, LINK3 |
BRISBON, Henry, Jr. | 2-D1 | USA | 1973 | LINK |
BROWN, Marshall Lee | 1-E1 | USA | 1977 | LINK1, LINK2, LINK3, LINK4, LINK5 |
BROWN, Raymond Eugene | 3-A1 | USA | 1960 | LINK |
BRUMFITT, Paul | 2-B1 | Dania/UK | 1979 | LINK1, LINK2, LINK3 |
BRYAN, Peter | 1-B2 | UK | 1993 | LINK1, LINK2 |
BUCK, William J. | 1-B1 | USA | 1995 | LINK1, LINK2, LINK3 |
BUNDY, Theodore Robert | 17-E3 | USA | 1974 | LINK1, LINK2, LINK3 |
BURGESS, Raymond | 1-B1 | USA | 1977 | LINK |
BURTON, Graeme | 1-B1 | Nowa Zelandia | 1992 | LINK1, LINK2 |
BUSS, Timothy D. | 1-B1 | USA | 1981 | LINK1, LINK2 |
BUTLER, Jerome | 1-B1 | USA | 1973 | LINK |
CALVO, Jose Javier | 1-C1 | Hiszpania | 2003 | LINK1, LINK2, LINK3, LINK4 |
CAMERON, Rodney Francis | 2-B1 | Australia | 1974 | LINK |
CARTER, Francis James | 1-D1 | Australia | 1989 | LINK1, LINK2 |
CASTIGADOR, Victor | 2-D1 | UK | 1989 | LINK1, LINK2, LINK3 |
CHAFFIN, Benny Lee | 1-B1 | USA | 1977 | LINK1, LINK2 |
CHAVIRA, Timothy | 1-B1 | USA | 1986 | LINK1, LINK2, LINK3 |
CHIVERS, Marc | A1-B1 | Niemcy/UK | 1992 | LINK1, LINK2 |
CLANTON, Earl, Jr. | 1-B1 | USA | 1972 | LINK |
CLARK, Raymond Robert | 1-B1 | USA | 1964 | LINK1, LINK2 |
CLARKE, Shaun | 1-B1 | UK | 1987 | LINK1, LINK2, LINK3 |
CODAY, William | 1-B1 | Niemcy/USA | 1978 | LINK1, LINK2, LINK3 |
CONNER, Kevin Aaron | 3-D1 | USA | 1988 | LINK |
COOK, David | 1-B1 | UK | 1987 | LINK1, LINK2 |
COOMBES, John Leslie | 1-B1 | Australia | 1984 | LINK1, LINK2 |
CORLISS, Charles E. | 1-B1 | USA | 1965 | LINK |
CORLISS, Edward | 1-B1 | USA | 1971 | LINK1, LINK2, LINK3 |
COWANS, Jessie James | 1-B1 | USA | 1977 | LINK |
CRAWFORD, John Martin | 1-B3 | Kanada | 1981 | LINK |
CREECH, Thomas Eugene | 2-D1 | USA | 1967 | LINK |
DANIELSON, Robert Wayne, Jr. | 1-B6 | USA | 1970 | LINK |
DAWSON, Andrew | 1-B2 | UK | 1981 | LINK1, LINK2, LINK3 |
DEGRAFREED, Tony | 1-B1 | USA | 1994 | LINK1, LINK2 |
DEL VECCHIO, George W. | 1-B1 | USA | 1965 | LINK |
DEMOUCHETTE, James | 2-D1 | USA | 1976 | LINK |
DEMPS, Bennie Eddie | 2-D1 | USA | 1971 | LINK1, LINK2, LINK3 |
DENGIZ, Özgür | 1-B2 | Turcja | 1997 | LINK |
DENT, Anthony Richard | 2-B1 | Australia | 1977 | LINK1, LINK2, LINK3 |
DENT III, Omar | 1-B1 | USA | 1983 | LINK |
DILLBECK, Donald David | 1-E1 | USA | 1979 | LINK1, LINK2 |
DIX, Glyn | 1-B1 | UK | 1979 | LINK1, LINK2, LINK3 |
DOTSON, Jessie | 1-B6 | USA | 1994 | LINK |
DOTY, Wayne C. | 1-D1 | USA | 1996 | LINK1, LINK2 |
DRAIN, Joel | 1-D1 | USA | 2016 | LINK1, LINK2, LINK3 |
DRUCE, Joseph Lee | 1-B1 | USA | 1988 | LINK |
DUDGEON/TAYLOR, John Hope | 1-B1 | UK | 1979 | LINK1, LINK2, LINK3 |
EALY, James | 4-B1[3] | USA | 1982 | LINK1, LINK2, LINK3, LINK4 |
EDGINGTON, Nicola Caroline | 1-B1 | UK | 2005 | LINK |
ELLEDGE, James Homer | B1-B1 | USA | 1975 | LINK |
FALCONER, Christopher Alexander | 1-B1 | Kanada | 1998 | LINK1, LINK2 |
FERRELL, Jack Dempsey | 1-B1 | USA | 1981 | LINK |
FLICK Albert | 1-A1 | USA | 1979 | LINK1, LINK2 |
FLOWERS, Wendell | 1-D1 | USA | 1981 | LINK |
FORD, Mark Michael | 1-B2 | USA | 2003 | LINK1, LINK2, LINK3, LINK4 |
FOUNTAIN, Clayton Anthony | 1-D4 | USA | 1974 | LINK1, LINK2 |
GAGLIANO, Bartolomeo | 1-E2 | Włochy | 1981 | LINK1, LINK2 |
GALLESE, Eustachio | 1-B1 | Kanada | 2004 | LINK1, LINK2, LINK3 |
GARCIA, Guinevere Falakassa | 1-B1 | USA | 1977 | LINK |
GARDNER, John Steven | 1-B1 | USA | 1983 | LINK1, LINK2 |
GARDNER, Ronnie Lee | 1-E1 | USA | 1984 | LINK |
GARRISON, Wayne Henry | 1-C1-B1 | USA | 1972 | LINK1, LINK2, LINK3, LINK4, LINK5 |
GASKINS, Donald Henry | D1-8-D1 | USA | 1953 | LINK1, LINK2, LINK3 |
GEARY, Melvin Joseph | 1-B1 | USA | 1973 | LINK |
GIBBS, David Earl | 2-D1 | USA | 1985 | LINK |
GIUGLIANO, Maurizio | 7-D1 | Włochy | 1983 | LINK |
GLEASON, Robert Charles, Jr. | 1-D2 | USA | 2007 | LINK |
GLEN, Paul | 1-B1 | UK | 1989 | LINK1, LINK2 |
GOLLEHON, William Jay | 1-D1 | USA | 1985 | LINK |
GOMEZ, Jason | 1-D1 | UK | 2001 | LINK1, LINK2, LINK3 |
GOMEZ, Louis Andres | 1-D1 | USA | 1994 | LINK1, LINK2, LINK3, LINK4, LINK5, LINK6 |
GRAY, Jimmy Lee | 1-B1 | USA | 1968 | LINK1, LINK2, LINK3, LINK4 |
GREEN, Gregory | 1-B4 | USA | 1991 | LINK1, LINK2 |
GREEN, Malcolm | 1-B1 | UK | 1971 | LINK |
GROVES, Vincent Darrell | 1-B1 | USA | 1978 | LINK1, LINK2, LINK3 |
GUINAN, Frank Joseph | D1-D1 | USA | 1981 | LINK1, LINK2 |
GUZMAN, James | 1-B1 | USA | 1982 | LINK1, LINK2 |
HAIGH, Paul Steven | 6-D1 | Australia | 1978 | LINK |
HAMEEN, Abdullah Tanzil | 1-B1 | USA | 1980 | LINK |
HANCOCK, Timothy | 1-D1 | USA | 1990 | LINK1, LINK2 |
HANKS, John Norris | 1-B1 | USA | 1966 | LINK |
HARRELSON, Charles Voyde | 1-B1 | USA | 1968 | LINK |
HARRIS, Ambrose | 1-D1 | USA | 1992 | LINK |
HARRIS, Richard Eugene | 1-B1 | USA | 1968 | LINK |
HAWKINS, Thomas William, Jr. | 1-B1 | USA | 1980 | LINK |
HEATH, Ronald Palmer | 1-B1 | USA | 1977 | LINK |
HEIN, Juergen | 1-B2 | Niemcy | 1967 | LINK |
HENRY, John Ruthell | 1-B2 | USA | 1975 | LINK |
HERNANDEZ-LLANAS, Ramiro | 1-E1 | Meksyk/USA | 1989 | LINK1, LINK2 |
HILL, Warren Lee | 1-D1 | USA | 1985 | LINK |
HINES, Douglas, Jr. | 1-B1 | USA | 1973 | LINK |
HINOJOSA, Richard | 1-B1 | USA | 1986 | LINK |
HITTLE, Daniel Joe | 2-B5 | USA | 1973 | LINK |
HOLLAND, Tommy P. | 2-D1 | USA | 2015 | LINK1, LINK2, LINK3, LINK4 |
HORTON, Wayne Donald | 3-D1 | USA | 1972 | LINK |
HUGUELEY, Stephen Lynn | 1-D1-D1 | USA | 1986 | LINK1, LINK2, LINK3 |
HUNT, Brian Alpress | 1-B1 | USA | 1992 | LINK |
HUNTER, Bert Leroy | 1-B2 | USA | 1968 | LINK |
HUNTER, Steven James | 1-B1 | Australia | 1986 | LINK |
JABLONSKI, Philip Carl | 1-B4 | USA | 1978 | LINK1, LINK2 |
JACKSON, Larry Kenneth | 1-B1 | USA | 1985 | LINK |
JACKSON, Patricia Ann Thomas | 1-B1 | USA | 1966 | LINK |
JACKSON, Royston | 1-B1 | UK | 1989 | LINK1, LINK2 |
JOHNSON, Cecil J., Jr. | 3-D1 | USA | 1980 | LINK |
JOHNSON, George | 1-B1 | UK | 1986 | LINK1, LINK2 |
JOHNSON, Theodore | 1-B1-B1 | UK | 1981 | LINK1, LINK2, LINK3 |
JONES, Claude Howard | 1-D1-B1 | USA | 1976 | LINK |
JONES, David Wyatt | 1-B1 | USA | 1987 | LINK1, LINK2 |
JORDAN Hilman | 1-B1 | USA | 1998 | LINK1, LINK2, LINK3 |
JULIUS, Arthur James | 1-C1 | USA | 1972 | LINK |
KAYA, Ali | 1-B9 | Turcja | 1997 | LINK1, LINK2 |
KAYAPINAR, Hamdi | 1-B6-B1 | Turcja | 1994 | LINK1, LINK2, LINK3 |
KELL, Troy Michael | 1-D1 | USA | 1986 | LINK |
KEMPER III, Edmund Emil | 2-B8 | USA | 1964 | LINK |
KENNEDY, Edward Dean | 1-E2 | USA | 1978 | LINK |
KEOUGH, Roy E. | 1-B1 | USA | 1989 | LINK |
KILGORE, Dean | 1-D1 | USA | 1978 | LINK |
KING, James Donald | 1-B1 | USA | 1967 | LINK1, LINK2, LINK3 |
KINSMAN, Ronald Leroy | 1-B1 | USA | 1975 | LINK |
KIRKLAND, Anthony | 1-B4 | USA | 1987 | LINK |
KOEDATICH, James J. | 1-B2 | USA | 1971 | LINK1, LINK2 |
KOMIN, Alexander | D1-B2 | USA | 1971 | LINK |
LADD, Robert Charles | 3-B1 | USA | 1978 | LINK |
LAGRONE, Edward Lewis | 1-B3 | USA | 1977 | LINK |
LANDRIGAN, Jeffrey Timothy | 1-E1 | USA | 1982 | LINK |
LANG, Donald | 1-B1 | USA | 1965 | LINK |
LEE, Desmond | 1-B1 | UK | 1989 | LINK1, LINK2 |
LEGERE, Allan | 1-E4 | Kanada | 1986 | LINK1, LINK2, LINK3 |
LEICESTER, Mark | 1-E1 | UK | 1988 | LINK1, LINK2, LINK3 |
LEWIS, Travis | 2-B1 | USA | 1996 | LINK1, LINK2, LINK3 |
LIBERTY, Robert Willard | 1-B2 | USA | 1966 | LINK |
LITTLE, Dwaine Lee | 1-B4 | USA | 1964 | LINK1, LINK2 |
LORD, Brian Keith | 1-B1 | USA | 1974 | LINK1, LINK2 |
LUCAS, Henry Lee | 1-B10 | USA | 1960 | LINK1, LINK2, LINK3, LINK4, LINK5 |
LUNDIN, Peter | 1-B3 | USA/Dania | 1991 | LINK |
LUST, Kevin Carl | 2-D1 | USA | 1993 | LINK1, LINK2, LINK3, LINK4, LINK5, LINK6 |
MAIDMENT, Alan | 1-B1 | UK | 1999 | LINK1, LINK2 |
MANN, Nathan | 2-D1 | UK | 2007 | LINK |
MANTOVANI, Antonio | 1-B3 | Włochy | 1983 | LINK |
MARCELIN, Harvey | 1-B1 | USA | 1963 | LINK1, LINK2 |
MARQUETTE, Richard Lawrence | 1-B2 | USA | 1961 | LINK |
MARTYNOV, Sergey | 1-B8 | Rosja | 1992 | LINK |
MASHIANE, Johannes | 1-B12 | RPA | 1977 | LINK1, LINK2 |
MASSIE, Robert Lee | 1-B1 | USA | 1965 | LINK |
MATTHEWS, Ryan | 2-D1 | UK | 1983 | LINK1, LINK2 |
MAUDSLEY, Robert | 1-D3 | UK | 1973 | LINK1, LINK2 |
MAUST, David Edward | 2-B3 | Niemcy/USA | 1974 | LINK |
McCAFFERTY, Archibald Beattie | 3-D1 | Australia | 1973 | LINK1, LINK2, LINK3, LINK4 |
McDONALD, Roderick | 1-E1 | UK | 1992 | LINK1, LINK2, LINK3 |
McDUFF, Kenneth Allen | 3-B6 | USA | 1966 | LINK1, LINK2 |
McGINLAY, Joseph | 1-B1 | UK | 1973 | LINK |
McLAUGHLIN, Jeremy | 1-B1 | Australia/Nowa Zelandia | 1995 | LINK1, LINK2, LINK3 |
McLOUGHLIN, Ian John | 1-B1-C1 | UK | 1984 | LINK1, LINK2, LINK3 |
MEACH III, Charles L. | 1-B4 | USA | 1973 | LINK |
MELLORS, Simon | 1-B1 | UK | 1999 | LINK1, LINK2 |
MILLER, Joseph Robert | 2-B3 | USA | 1976 | LINK |
MINGHELLA, Maurizio | 5-B3 | Włochy | 1978 | LINK |
MITCHELL, David | 1-B1 | UK | 1990 | LINK1, LINK2, LINK3 |
MITCHELL, William Gerald | 1-B1 | USA | 1974 | LINK |
MONE, Robert Francis | 1-E3 | UK | 1967 | LINK1, LINK2 |
MOSS, Pamela Carole | 1-B1 | USA | 1996 | LINK |
MOTTS, Jeffrey | 2-D1 | USA | 1995 | LINK |
MUHAMMAD, Askari Abdullah | 2-E1-D1 | USA | 1974 | LINK |
MU'MIN, Dawud Majid | 1-E1 | USA | 1973 | LINK |
NASH, Viva Leroy | B1-E1 | USA | 1977 | LINK |
NAYLOR, George | 1-B1 | UK | 1985 | LINK1, LINK2, LINK3 |
NEUSCHAFER, Julius Lee | 2-D1 | USA | 1974 | LINK |
NICOLAUS, Robert Henry | 3-B1 | USA | 1964 | LINK |
O'HARA, Paul | 1-B1 | UK | 1998 | LINK1, LINK2 |
O'NEAL II, Robert Earl | 1-D1 | USA | 1978 | LINK |
OBERHANSLEY, Joseph | 1-B1 | USA | 1998 | LINK1 LINK2 |
OLIVER, Russell | 1-D1 | UK | 2013 | LINK1, LINK2 |
OSUNA, Jaime | 1-D1 | USA | 2011 | LINK1, LINK2, LINK3, LINK4 |
PARKER, Norman, Jr. | 1-E2 | USA | 1966 | LINK1, LINK2 |
PENTTILÄ, Michael Maria | 2-B1-B1 | Finlandia | 1985 | LINK1, LINK2, LINK3, LINK4 |
PIGGE, Casey | 1-D1-D1 | USA | 2008 | LINK1, LINK2, LINK3 |
PILLADO, Raymond | 3-D1 | USA | 2006 | LINK1, LINK2, LINK3 |
PINTARIC, Vinko | 2-E3 | Chorwacja | 1973 | LINK |
PORTER, James Scott | 1-D1 | USA | 1995 | LINK |
POUGH, James Edward | 1-B11 | USA | 1971 | LINK |
PRATT, Steven | 1-B1 | USA | 1984 | LINK1, LINK2 |
PREJEAN, Dalton | 1-B1 | USA | 1974 | LINK1, LINK2, LINK3 |
PRUETT, Robert Lynn | 1-D1 | USA | 1995 | LINK |
QUINTILIANO, Matthew | 1-B1 | USA | 1975 | LINK |
RARDON, Gary Duane | 1-B3 | USA | 1962 | LINK |
RIVERA, Vincent Faustino | 2-D1 | USA | 1990 | LINK |
ROBEDEAUX, James Glenn | 1-B1 | USA | 1978 | LINK |
ROBINSON, John George | 1-B1 | UK | 1962 | LINK1, LINK2 |
ROBINSON, Leigh | 1-B1 | Australia | 1968 | LINK |
RODRIGUEZ, Michael Anthony | 1-E1 | USA | 1994 | LINK |
RODRIGUEZ, Miguel Salas | 1-B1-B1 | USA | 1979 | LINK1, LINK2, LINK3, LINK4 |
ROUSE, Danny R. | 1-B1 | USA | 1979 | LINK1, LINK2 |
ROWELL, Robert Dale | D1-B2 | USA | 1982 | LINK |
ROWLES, Paul Eugene | 1-B2 | USA | 1972 | LINK |
RYAN, Steven | 1-B1 | UK | 1993 | LINK1, LINK2 |
SANDISON, Steven D. | 1-D1 | USA | 1991 | LINK1, LINK2 |
SATTIEWHITE, Vernon Lamar | 1-B1 | USA | 1976 | LINK1, LINK2, LINK3 |
SATTLER, Rodney Joseph | 1-D1 | USA | 1986 | LINK |
SCARVER, Christopher J. | 1-D2 | USA | 1990 | LINK1, LINK2 |
SCHMITZ, Leroy | 1-B1 | USA | 1986 | LINK1, LINK2 |
SHAWCROSS, Arthur John | 2-B11 | USA | 1972 | LINK |
SHREENAN, Alan | 1-B1 | UK | 1992 | LINK1, LINK2, LINK3, LINK4 |
SIEBERT, Daniel Lee | 1-B8 | USA | 1979 | LINK1, LINK2, LINK3 |
SILVA, Mauricio Rodriguez | 1-B3 | USA | 1978 | LINK |
SILVERSTEIN, Thomas | 0-D1-D1-D1 | USA | 1980 | LINK1, LINK2, LINK3 |
SIMMONS, Denver[4] | 2-D4 | USA | 2007 | LINK1, LINK2, LINK3, LINK4, LINK5, LINK6, LINK7 |
SIMON, Robert R. | 1-B1 | USA | 1974 | LINK |
SINCLAIR, Angus Robertson | 1-B7 | UK | 1961 | LINK1, LINK2 |
SKILLICORN, Dennis James | 1-B5 | USA | 1979 | LINK |
SLOVÁK, Jozef | 1-B4 | Słowacja/Czechy | 1978 | LINK1, LINK2 |
SMITH, Dennis Keith | 1-B1 | USA | 1982 | LINK1, LINK2, LINK3 |
SMITH, Frank Lee | 1-B1 | USA | 1960 | LINK |
SMITH, Gary[5] | 1-D1 | UK | 1998 | LINK1, LINK2 |
SMITH, Gerald M. | 1-D1 | USA | 1981 | LINK |
SMITH, Lemuel Warren | 5-D1 | USA | 1958 | LINK1, LINK2, LINK3, LINK4 |
SMITH, Michael | 1-B1 | UK | 1975 | LINK1, LINK2, LINK3 |
SMITH, Samuel D. | 1-D1 | USA | 1978 | LINK1, LINK2, LINK3 |
SNELGROVE, Edwin | 1-B1 | USA | 1983 | LINK |
SOBIG, Klaus Peter | 1-B1 | Niemcy | 1976 | LINK |
SPEER, William | 1-D1 | USA | 1991 | LINK |
SPENGLER, William H., Jr. | 1-B3 | USA | 1980 | LINK |
SPIRKO, John George, Jr. | 1-B1 | USA | 1969 | LINK |
STANWORTH, Dennis | 2-B1 | USA | 1966 | LINK1, LINK2, LINK3, LINK4 |
STEVENS, William Richard | 1-B2 | USA | 1977 | LINK |
STOKES, Winford Lavern, Jr. | 2-E1 | USA | 1969 | LINK1, LINK2, LINK3 |
SUCCO, Roberto | 3-B4 | Włochy/Francja | 1981 | LINK1, LINK2 |
SUFF, William Lester | 1-B12 | USA | 1974 | LINK1, LINK2, LINK3 |
SUTTON, Nicholas Todd | 1-D1 | USA | 1979 | LINK1, LINK2 |
TAMIHERE, David Wayne | 1-B2 | Nowa Zelandia | 1972 | LINK1, LINK2 |
TAVARES, Daniel, Jr. | 1-B2 | USA | 1991 | LINK1, LINK2, LINK3 |
TAYLOR, Michael | 1-D1 | USA | 1995 | LINK |
TERRY, Benjamin | 3-D1 | USA | 1971 | LINK1, LINK2, LINK3, LINK4 |
THOMPSON, William Eugene | 1-D1 | USA | 1974 | LINK |
THORNTON, David | 2-A1 | USA | 2004 | LINK1, LINK2, LINK3, LINK4, LINK5 |
TISON, Gary Gene | D1-E6 | USA | 1967 | LINK |
TISSIER, Patrick | 1-B2 | Francja | 1971 | LINK1, LINK2 |
TUCKER, Richard, Jr. | 1-B1 | USA | 1963 | LINK |
TUGGLE, Lem Davis, Jr. | 1-B1 | USA | 1971 | LINK |
TURNER, Douglas | 3-D6 | USA | 1987 | LINK |
ULAYUK, Eli | 1-B1 | Kanada | 1988 | LINK1, LINK2 |
UMEKAWA, Akiyoshi | 1-A4 | Japonia | 1963 | LINK |
UNTERWEGER, Johann "Jack" | 1-B9 | Austria/USA/Czechy | 1976 | LINK1, LINK2 |
UNWIN, Stephen[6] | 1-B1 | UK | 1998 | LINK1, LINK2, LINK3, LINK4 |
VAN DUNGEY, Tracey Antoinette | 1-A1 | UK | 2004 | LINK |
VAN EIJK, Willem | 2-B3 | Holandia | 1971 | LINK1, LINK2 |
VICKERS, Robert Wayne | D1-D1 | USA | 1978 | LINK |
VINTER, Douglas Gary | 1-B1 | UK | 1995 | LINK1, LINK2 |
WALKER, Tony Lee | 1-B2 | USA | 1978 | LINK1, LINK2 |
WALKER, Walter | 1-D1 | USA | 1997 | LINK1, LINK2, LINK3, LINK4 |
WARD, Bruce Earl | 1-B1 | USA | 1977 | LINK1, LINK2, LINK3 |
WARD, Keith John | 1-B1 | UK | 1983 | LINK1, LINK2, LINK3 |
WATERHOUSE, Robert Brian | 1-B1 | USA | 1966 | LINK |
WHITE, Billy[7] | 1-D1 | UK | 2015 | LINK1, LINK2, LINK3 |
WHITE, John Douglas | 1-B1 | USA | 1994 | LINK |
WILLIAMS, Connie J. | 1-B1 | USA | 1974 | LINK |
WILLIAMS, Kenneth Dewayne | 2-E1 | USA | 1998 | LINK1, LINK2, LINK3 |
WILLIAMS, Laron Ronald | 1-E2 | USA | 1978 | LINK |
WILLIAMS, Ronnie Keith | 1-B1 | USA | 1984 | LINK |
WILLIAMSON, Dana | 1-B1 | USA | 1975 | LINK |
WILLIS, Fred | 1-B1 | USA | 1984 | LINK |
WILSON, Paul Russell | 1-B1 | Nowa Zelandia | 1995 | LINK1, LINK2 |
WISE, Jessie Lee | 1-B1 | USA | 1971 | LINK |
WOOD, Stephen Edward | 2-D1 | USA | 1992 | LINK |
WRIGHT, Douglas Franklin | 2-B4 | USA | 1969 | LINK |
WRIGHT, Ernest | 1-B1 | UK | 1971 | LINK1, LINK2 |
YAMAJI, Yukio | 1-B2 | Japonia | 2000 | LINK1, LINK2, LINK3 |
YAPICIOGLU, Yavuz | 4-B8-B6 | Turcja | 1994 | LINK1, LINK2 |
YONGMING, Zhang | 1-B11 | Chiny | 1979 | LINK |
YONGZHI, Piao | 1-B1 | Chiny | 1977 | LINK |
YOUNG, David Franklin | 1-B1 | USA | 1983 | LINK |
YOUNG, Graham | 1-B2 | UK | 1962 | LINK1, LINK2 |
YUKL, Charles William | 1-B1 | USA | 1966 | LINK |
ZEITVOGEL, Richard Steven | D1-D1 | USA | 1981 | LINK |
ZUERN, William G., Jr. | 1-D1 | USA | 1983 | LINK |
N. N2 | 1-D1 | Norwegia | 2014 | LINK1, LINK2, więzienie Ringerike, 25.02.2017 |
Wszystkie wymienione wyżej przypadki pomyłek aparatu sprawiedliwości są dobrze udokumentowane i ujawniają skrajną niekompetencję sądów przy podejmowaniu decyzji o warunkowym zwolnieniu bandytów oraz całkowity brak troski o życie zwykłych obywateli. Poniższe zestawienie pokazuje cenę jaką płaci społeczeństwo za łagodne wyroki, wygodne cele i zabawę w resocjalizację.
Kraj / grupa państw | Liczba morderców, którym sądy pozwoliły zabić ponownie | Liczba ofiar pomyłek sądowych drugiego rodzaju |
---|---|---|
Polska (od 1971) | 67 | 84 |
UK (od 1961) | 45 | 60 |
USA (od 1958) | 201 | 383 |
Pozostałe przypadki | 50 | 145 |
Razem | 363 | 672 |
PS.
Proszę Czytelników o pomoc w uzupełnieniu powyższej tabeli, w szczególności w części dotyczącej Polski. Informacje z dołączonymi linkami, skanami wyroków sądowych lub dokładnym opisem sytuacji proszę przesyłać na adres: brakkarysmierci@gmail.com
Przypisy
- ↑ Henryk Dąbrowski, Porozmawiajmy o argumentach (3), (LINK)
- ↑ Kolejnych zabójstw Linwood Briley dokonał z młodszymi braćmi: Jamesem i Anthonym. Linwood i James zostali skazani na karę śmierci i straceni.
- ↑ Ława przysięgłych w sprawie z 1982 roku uznała go za winnego, ale sąd apelacyjny w Illinois uchylił werdykt ze względu na błędy policji popełnione przy aresztowaniu i przeszukaniu.
- ↑ Zamordował czterech więźniów wspólnie z Jacobem Philipem, również odsiadującym wyrok za podwójne morderstwo (2013 r.)
- ↑ Zabójstwo w więzieniu popełnił wspólnie z Lee Newellem, również odsiadującym wyrok za morderstwo (1988 r.)
- ↑ Zabójstwo popełnił wspólnie z Williamem McFallem również skazanym za morderstwo (1996) i zwolnionym warunkowo.
- ↑ Zabójstwo w więzieniu popełnił wspólnie z Garym Lindleyem. Billy White został skazany za zamordowanie swojej partnerki. Gary Lindley został skazany za udział we włamaniu z użyciem przemocy. Zamordowany Brett Rogers został skazany za zabójstwo swojej matki i jej przyjaciela.