Testy pierwszości. Liczby pseudopierwsze Fermata i liczby silnie pseudopierwsze: Różnice pomiędzy wersjami

Z Henryk Dąbrowski
Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania
Linia 7: Linia 7:
 
== Potęgowanie modulo ==
 
== Potęgowanie modulo ==
  
<span style="font-size: 110%; font-weight: bold;">Uwaga K1</span><br/>
+
<span style="font-size: 110%; font-weight: bold;">Uwaga L1</span><br/>
 
Z twierdzenia Fermata (zobacz J19) wynika, że jeżeli liczby <math>a</math> i <math>m</math> są względnie pierwsze oraz <math>m</math> nie dzieli liczby <math>a^{m - 1} - 1</math>, to <math>m</math> jest liczbą złożoną. Każde twierdzenie pozwalające wykryć złożoność liczby może być wykorzystane do badania pierwszości liczb. Twierdzenia takie nie dają całkowitej pewności, że badana liczba jest pierwsza. Mamy na przykład <math>341 = 11 \cdot 31</math>, ale <math>341 \mid (2^{340} - 1)</math>, bo
 
Z twierdzenia Fermata (zobacz J19) wynika, że jeżeli liczby <math>a</math> i <math>m</math> są względnie pierwsze oraz <math>m</math> nie dzieli liczby <math>a^{m - 1} - 1</math>, to <math>m</math> jest liczbą złożoną. Każde twierdzenie pozwalające wykryć złożoność liczby może być wykorzystane do badania pierwszości liczb. Twierdzenia takie nie dają całkowitej pewności, że badana liczba jest pierwsza. Mamy na przykład <math>341 = 11 \cdot 31</math>, ale <math>341 \mid (2^{340} - 1)</math>, bo
  
Linia 18: Linia 18:
  
  
<span style="font-size: 110%; font-weight: bold;">Uwaga K2</span><br/>
+
<span style="font-size: 110%; font-weight: bold;">Uwaga L2</span><br/>
 
Wykorzystując wzór rekurencyjny
 
Wykorzystując wzór rekurencyjny
  
Linia 56: Linia 56:
 
Liczby złożone nieparzyste spełniające równanie Fermata, otrzymały własną nazwę.
 
Liczby złożone nieparzyste spełniające równanie Fermata, otrzymały własną nazwę.
  
<span style="font-size: 110%; font-weight: bold;">Definicja K3</span><br/>
+
<span style="font-size: 110%; font-weight: bold;">Definicja L3</span><br/>
 
Jeżeli <math>m</math> jest liczbą złożoną nieparzystą i&nbsp;dla pewnego <math>a \in \mathbb{Z}</math> prawdziwa jest kongruencja
 
Jeżeli <math>m</math> jest liczbą złożoną nieparzystą i&nbsp;dla pewnego <math>a \in \mathbb{Z}</math> prawdziwa jest kongruencja
  
Linia 65: Linia 65:
  
  
<span style="font-size: 110%; font-weight: bold;">Uwaga K4</span><br/>
+
<span style="font-size: 110%; font-weight: bold;">Uwaga L4</span><br/>
 
Zauważmy, że w&nbsp;definicji liczb pseudopierwszych Fermata nie musimy dodatkowo dołączać warunku <math>\gcd (a, m) = 1</math>, bo wynika on z&nbsp;przyjętej definicji. Mamy
 
Zauważmy, że w&nbsp;definicji liczb pseudopierwszych Fermata nie musimy dodatkowo dołączać warunku <math>\gcd (a, m) = 1</math>, bo wynika on z&nbsp;przyjętej definicji. Mamy
  
Linia 88: Linia 88:
  
  
<span style="font-size: 110%; font-weight: bold;">Twierdzenie K5</span><br/>
+
<span style="font-size: 110%; font-weight: bold;">Twierdzenie L5</span><br/>
 
Dla każdej podstawy <math>a \geqslant 2</math> istnieje nieskończenie wiele liczb pseudopierwszych Fermata.
 
Dla każdej podstawy <math>a \geqslant 2</math> istnieje nieskończenie wiele liczb pseudopierwszych Fermata.
  
Linia 167: Linia 167:
  
  
<span style="font-size: 110%; font-weight: bold;">Przykład K6</span><br/>
+
<span style="font-size: 110%; font-weight: bold;">Przykład L6</span><br/>
Z dowodu twierdzenia K5 wynika, że jeżeli liczba <math>p</math> jest liczbą pierwszą nieparzystą i <math>p \nmid (a^2 - 1)</math>, to liczba <math>m = {\small\frac{a^{2 p} - 1}{a^2 - 1}}</math> jest PSP(<math>a</math>). Poniżej przedstawiamy przykłady takich liczb, dla kolejnych liczb pierwszych nieparzystych <math>p</math> takich, że <math>p \nmid (a^2 - 1)</math>.
+
Z dowodu twierdzenia L5 wynika, że jeżeli liczba <math>p</math> jest liczbą pierwszą nieparzystą i <math>p \nmid (a^2 - 1)</math>, to liczba <math>m = {\small\frac{a^{2 p} - 1}{a^2 - 1}}</math> jest PSP(<math>a</math>). Poniżej przedstawiamy przykłady takich liczb, dla kolejnych liczb pierwszych nieparzystych <math>p</math> takich, że <math>p \nmid (a^2 - 1)</math>.
  
 
  <span style="font-size: 90%; color:black;">'''for'''(a=2, 5, s=1; d=a^2-1; '''forprime'''(p=3, 50, '''if'''( d%p == 0, '''next'''() ); m=(a^(2*p)-1)/d; '''print'''("a= ", a, "  m= ", m); s++; '''if'''( s>6, '''break'''() ) )) </span>
 
  <span style="font-size: 90%; color:black;">'''for'''(a=2, 5, s=1; d=a^2-1; '''forprime'''(p=3, 50, '''if'''( d%p == 0, '''next'''() ); m=(a^(2*p)-1)/d; '''print'''("a= ", a, "  m= ", m); s++; '''if'''( s>6, '''break'''() ) )) </span>
  
::{| class="wikitable plainlinks"  style="font-size: 100%; text-align: right; margin-right: auto;"
+
::{| class="wikitable plainlinks"  style="font-size: 90%; text-align: right; margin-right: auto;"
 
! <math>\boldsymbol{a}</math> !! <math>\boldsymbol{2}</math> !! <math>\boldsymbol{3}</math> !! <math>\boldsymbol{4}</math> !! <math>\boldsymbol{5}</math>
 
! <math>\boldsymbol{a}</math> !! <math>\boldsymbol{2}</math> !! <math>\boldsymbol{3}</math> !! <math>\boldsymbol{4}</math> !! <math>\boldsymbol{5}</math>
 
|-
 
|-
Linia 190: Linia 190:
  
  
<span style="font-size: 110%; font-weight: bold;">Uwaga K7</span><br/>
+
<span style="font-size: 110%; font-weight: bold;">Uwaga L7</span><br/>
 
Wykorzystując funkcję potęgowania modulo, możemy napisać prosty program do testowania pierwszości liczb w&nbsp;oparciu o&nbsp;twierdzenie Fermata.
 
Wykorzystując funkcję potęgowania modulo, możemy napisać prosty program do testowania pierwszości liczb w&nbsp;oparciu o&nbsp;twierdzenie Fermata.
  
Linia 200: Linia 200:
  
  
<span style="font-size: 110%; font-weight: bold;">Przykład K8</span><br/>
+
<span style="font-size: 110%; font-weight: bold;">Przykład L8</span><br/>
 
Poniższa tabela zawiera najmniejsze liczby pseudopierwsze Fermata dla podstaw <math>a</math> od <math>2</math> do <math>15</math>
 
Poniższa tabela zawiera najmniejsze liczby pseudopierwsze Fermata dla podstaw <math>a</math> od <math>2</math> do <math>15</math>
  
Linia 221: Linia 221:
  
  
<span style="font-size: 110%; font-weight: bold;">Przykład K9</span><br/>
+
<span style="font-size: 110%; font-weight: bold;">Przykład L9</span><br/>
 
Tabela pokazuje ilość liczb pseudopierwszych Fermata dla podstaw <math>a</math> od <math>2</math> do <math>15</math>
 
Tabela pokazuje ilość liczb pseudopierwszych Fermata dla podstaw <math>a</math> od <math>2</math> do <math>15</math>
  
Linia 240: Linia 240:
  
  
<span style="font-size: 110%; font-weight: bold;">Uwaga K10</span><br/>
+
<span style="font-size: 110%; font-weight: bold;">Uwaga L10</span><br/>
 
Można pokazać, że jeżeli <math>m</math> jest liczbą nieparzystą złożoną i&nbsp;istnieje przynajmniej jedna liczba <math>a</math> względnie pierwsza z <math>m</math>, taka że
 
Można pokazać, że jeżeli <math>m</math> jest liczbą nieparzystą złożoną i&nbsp;istnieje przynajmniej jedna liczba <math>a</math> względnie pierwsza z <math>m</math>, taka że
  
Linia 259: Linia 259:
  
  
<span style="font-size: 110%; font-weight: bold;">Przykład K11</span><br/>
+
<span style="font-size: 110%; font-weight: bold;">Przykład L11</span><br/>
 
Oto wszystkie liczby Carmichaela mniejsze od <math>100 000</math>
 
Oto wszystkie liczby Carmichaela mniejsze od <math>100 000</math>
  
::{| class="wikitable plainlinks"  style="font-size: 100%; text-align: left; margin-right: auto;"
+
::{| class="wikitable plainlinks"  style="font-size: 90%; text-align: left; margin-right: auto;"
 
| <math>561=3⋅11⋅17</math> || <math>1105=5⋅13⋅17</math> || <math>1729=7⋅13⋅19</math> || <math>2465=5⋅17⋅29</math>
 
| <math>561=3⋅11⋅17</math> || <math>1105=5⋅13⋅17</math> || <math>1729=7⋅13⋅19</math> || <math>2465=5⋅17⋅29</math>
 
|-
 
|-
Linia 280: Linia 280:
 
Rozpoczniemy od udowodnienia prostego twierdzenia
 
Rozpoczniemy od udowodnienia prostego twierdzenia
  
<span style="font-size: 110%; font-weight: bold;">Twierdzenie K12</span><br/>
+
<span style="font-size: 110%; font-weight: bold;">Twierdzenie L12</span><br/>
 
Jeśli <math>m</math> jest liczbą pierwszą nieparzystą i <math>x^2 \equiv 1 \pmod m</math>, to albo <math>x \equiv - 1 \pmod m</math>, albo <math>x \equiv 1 \pmod m</math>.
 
Jeśli <math>m</math> jest liczbą pierwszą nieparzystą i <math>x^2 \equiv 1 \pmod m</math>, to albo <math>x \equiv - 1 \pmod m</math>, albo <math>x \equiv 1 \pmod m</math>.
  
Linia 296: Linia 296:
 
Prace Gary'ego Millera<ref name="Miller1"/> i&nbsp;Michaela Rabina<ref name="Rabin1"/> pozwoliły sformułować znacznie silniejszy test. Podstawą tego testu jest następujące twierdzenie
 
Prace Gary'ego Millera<ref name="Miller1"/> i&nbsp;Michaela Rabina<ref name="Rabin1"/> pozwoliły sformułować znacznie silniejszy test. Podstawą tego testu jest następujące twierdzenie
  
<span style="font-size: 110%; font-weight: bold;">Twierdzenie K13</span><br/>
+
<span style="font-size: 110%; font-weight: bold;">Twierdzenie L13</span><br/>
 
Jeżeli <math>m</math> jest liczbą pierwszą nieparzystą i <math>m - 1 = 2^r d</math>, gdzie <math>d</math> jest liczbą nieparzystą, to dla dowolnego <math>a \in [1, m - 1]</math> jest albo
 
Jeżeli <math>m</math> jest liczbą pierwszą nieparzystą i <math>m - 1 = 2^r d</math>, gdzie <math>d</math> jest liczbą nieparzystą, to dla dowolnego <math>a \in [1, m - 1]</math> jest albo
  
Linia 356: Linia 356:
 
Przypadek b) jest możliwy (np. dla <math>m = 41</math> i <math>a = 10</math>), ale nie pozwala powiedzieć nic więcej ani o&nbsp;liczbie <math>m</math>, ani o&nbsp;wyrazach ciągu <math>(u_i)</math>, które wszystkie przystają do <math>1</math> modulo <math>m</math>.<br/>
 
Przypadek b) jest możliwy (np. dla <math>m = 41</math> i <math>a = 10</math>), ale nie pozwala powiedzieć nic więcej ani o&nbsp;liczbie <math>m</math>, ani o&nbsp;wyrazach ciągu <math>(u_i)</math>, które wszystkie przystają do <math>1</math> modulo <math>m</math>.<br/>
  
W przypadku c) mamy <math>u_k \equiv 1 \pmod m</math>, czyli <math>(u_{k - 1})^2 \equiv 1 \pmod m</math>. Z&nbsp;twierdzenia K12 wiemy, że musi być albo <math>u_{k - 1} \equiv - 1 \pmod m</math>, albo <math>u_{k - 1} \equiv 1 \pmod m</math>. Ale drugi przypadek nie może zachodzić, bo założyliśmy, że <math>u_k</math> jest pierwszym wyrazem ciągu <math>(u_i)</math>, który przystaje do <math>1</math> modulo <math>m</math>. Zatem musi być <math>u_{k - 1} \equiv - 1 \pmod m</math>.<br/>
+
W przypadku c) mamy <math>u_k \equiv 1 \pmod m</math>, czyli <math>(u_{k - 1})^2 \equiv 1 \pmod m</math>. Z&nbsp;twierdzenia L12 wiemy, że musi być albo <math>u_{k - 1} \equiv - 1 \pmod m</math>, albo <math>u_{k - 1} \equiv 1 \pmod m</math>. Ale drugi przypadek nie może zachodzić, bo założyliśmy, że <math>u_k</math> jest pierwszym wyrazem ciągu <math>(u_i)</math>, który przystaje do <math>1</math> modulo <math>m</math>. Zatem musi być <math>u_{k - 1} \equiv - 1 \pmod m</math>.<br/>
  
 
Co kończy dowód twierdzenia.<br/>
 
Co kończy dowód twierdzenia.<br/>
Linia 364: Linia 364:
  
  
<span style="font-size: 110%; font-weight: bold;">Definicja K14</span><br/>
+
<span style="font-size: 110%; font-weight: bold;">Definicja L14</span><br/>
Złożoną liczbę nieparzystą <math>m</math>, która spełnia twierdzenie K13 dla pewnej liczby <math>a \in \mathbb{Z}</math>, będziemy nazywali liczbą silnie pseudopierwszą przy podstawie <math>a</math> (w skrócie: SPSP(<math>a</math>)).
+
Złożoną liczbę nieparzystą <math>m</math>, która spełnia twierdzenie L13 dla pewnej liczby <math>a \in \mathbb{Z}</math>, będziemy nazywali liczbą silnie pseudopierwszą przy podstawie <math>a</math> (w skrócie: SPSP(<math>a</math>)).
  
  
  
<span style="font-size: 110%; font-weight: bold;">Uwaga K15</span><br/>
+
<span style="font-size: 110%; font-weight: bold;">Uwaga L15</span><br/>
Niech <math>a</math> będzie liczbą całkowitą względnie pierwszą z <math>m</math> i <math>a \in [1, m - 1]</math>. Można pokazać, że jeżeli <math>m \neq 9</math> jest liczbą nieparzystą złożoną, to co najwyżej <math>\tfrac{1}{4}</math> liczb <math>a</math> stanowią liczby silnie pseudopierwsze. Zatem w&nbsp;przypadku liczb silnie pseudopierwszych nie istnieje odpowiednik liczb Carmichaela. Czyli nie istnieją liczby złożone nieparzyste <math>m</math>, dla których twierdzenie K13 byłoby prawdziwe dla wszystkich podstaw <math>a</math>.
+
Niech <math>a</math> będzie liczbą całkowitą względnie pierwszą z <math>m</math> i <math>a \in [1, m - 1]</math>. Można pokazać, że jeżeli <math>m \neq 9</math> jest liczbą nieparzystą złożoną, to co najwyżej <math>\tfrac{1}{4}</math> liczb <math>a</math> stanowią liczby silnie pseudopierwsze. Zatem w&nbsp;przypadku liczb silnie pseudopierwszych nie istnieje odpowiednik liczb Carmichaela. Czyli nie istnieją liczby złożone nieparzyste <math>m</math>, dla których twierdzenie L13 byłoby prawdziwe dla wszystkich podstaw <math>a</math>.
  
Wynika stąd, że jeżeli dla <math>k</math> różnych liczb <math>a</math> prawdziwe jest twierdzenie K13, to prawdopodobieństwo uznania liczby złożonej <math>m</math> za pierwszą wynosi <math>\left( \tfrac{1}{4} \right)^k</math>.
+
Wynika stąd, że jeżeli dla <math>k</math> różnych liczb <math>a</math> prawdziwe jest twierdzenie L13, to prawdopodobieństwo uznania liczby złożonej <math>m</math> za pierwszą wynosi <math>\left( \tfrac{1}{4} \right)^k</math>.
  
  
  
<span style="font-size: 110%; font-weight: bold;">Uwaga K16</span><br/>
+
<span style="font-size: 110%; font-weight: bold;">Uwaga L16</span><br/>
Wykorzystując twierdzenie K13, możemy napisać w&nbsp;PARI/GP prosty program do testowania pierwszości liczb.
+
Wykorzystując twierdzenie L13, możemy napisać w&nbsp;PARI/GP prosty program do testowania pierwszości liczb.
  
 
  <span style="font-size: 90%; color:black;">isPrimeOr<span style="background-color: #fee481;">SPSP</span>(m, a) =
 
  <span style="font-size: 90%; color:black;">isPrimeOr<span style="background-color: #fee481;">SPSP</span>(m, a) =
Linia 397: Linia 397:
  
  
<span style="font-size: 110%; font-weight: bold;">Zadanie K17</span><br/>
+
<span style="font-size: 110%; font-weight: bold;">Zadanie L17</span><br/>
 
Pokazać, że jeżeli liczba <math>m</math> jest SPSP(<math>a</math>), to jest PSP(<math>a</math>).
 
Pokazać, że jeżeli liczba <math>m</math> jest SPSP(<math>a</math>), to jest PSP(<math>a</math>).
  
Linia 428: Linia 428:
  
  
<span style="font-size: 110%; font-weight: bold;">Przykład K18</span><br/>
+
<span style="font-size: 110%; font-weight: bold;">Przykład L18</span><br/>
 
Pokażemy, że jeżeli <math>m</math> jest PSP(<math>2</math>), to <math>2^m - 1</math> jest SPSP(<math>2</math>).
 
Pokażemy, że jeżeli <math>m</math> jest PSP(<math>2</math>), to <math>2^m - 1</math> jest SPSP(<math>2</math>).
  
Linia 447: Linia 447:
  
  
<span style="font-size: 110%; font-weight: bold;">Przykład K19</span><br/>
+
<span style="font-size: 110%; font-weight: bold;">Przykład L19</span><br/>
 
Tabela zawiera najmniejsze liczby silnie pseudopierwsze dla podstaw <math>a</math> od <math>2</math> do <math>15</math>
 
Tabela zawiera najmniejsze liczby silnie pseudopierwsze dla podstaw <math>a</math> od <math>2</math> do <math>15</math>
  
Linia 468: Linia 468:
  
  
<span style="font-size: 110%; font-weight: bold;">Przykład K20</span><br/>
+
<span style="font-size: 110%; font-weight: bold;">Przykład L20</span><br/>
 
Tabela pokazuje ilość liczb silnie pseudopierwszych dla podstaw <math>a</math> od <math>2</math> do <math>15</math>
 
Tabela pokazuje ilość liczb silnie pseudopierwszych dla podstaw <math>a</math> od <math>2</math> do <math>15</math>
  
Linia 489: Linia 489:
  
  
<span style="font-size: 110%; font-weight: bold;">Uwaga K21</span><br/>
+
<span style="font-size: 110%; font-weight: bold;">Uwaga L21</span><br/>
 
Interesujące i&nbsp;pożyteczne będzie zbadanie najmniejszych liczb silnie pseudopierwszych dla wielu podstaw. Niech badanymi podstawami będą kolejne liczby pierwsze. Najmniejszą liczbę SPSP(<math>2</math>) już znamy: <math>2047</math>. Najmniejszą liczbę, która jest jednocześnie SPSP(<math>2</math>) i&nbsp;SPSP(<math>3</math>) musimy poszukać. Prostym poleceniem
 
Interesujące i&nbsp;pożyteczne będzie zbadanie najmniejszych liczb silnie pseudopierwszych dla wielu podstaw. Niech badanymi podstawami będą kolejne liczby pierwsze. Najmniejszą liczbę SPSP(<math>2</math>) już znamy: <math>2047</math>. Najmniejszą liczbę, która jest jednocześnie SPSP(<math>2</math>) i&nbsp;SPSP(<math>3</math>) musimy poszukać. Prostym poleceniem
  
Linia 503: Linia 503:
 
Stosując bardziej wyrafinowane metody<ref name="SPSPtoNbases"/><ref name="Jaeschke1"/> znaleziono wartości liczb silnie pseudopierwszych względem wielu podstaw, które są kolejnymi liczbami pierwszymi, dla większej ilości liczb pierwszych<ref name="A014233"/>. Dla przykładu
 
Stosując bardziej wyrafinowane metody<ref name="SPSPtoNbases"/><ref name="Jaeschke1"/> znaleziono wartości liczb silnie pseudopierwszych względem wielu podstaw, które są kolejnymi liczbami pierwszymi, dla większej ilości liczb pierwszych<ref name="A014233"/>. Dla przykładu
  
::{| class="wikitable plainlinks"  style="font-size: 100%; text-align: right; margin-right: auto;"
+
::{| class="wikitable plainlinks"  style="font-size: 90%; text-align: right; margin-right: auto;"
 
! <math>\boldsymbol{n}</math> !! <math>\boldsymbol{m}</math>
 
! <math>\boldsymbol{n}</math> !! <math>\boldsymbol{m}</math>
 
|-
 
|-
Linia 528: Linia 528:
 
== Uzupełnienie ==
 
== Uzupełnienie ==
  
<span style="font-size: 110%; font-weight: bold;">Uwaga K22</span><br/>
+
<span style="font-size: 110%; font-weight: bold;">Uwaga L22</span><br/>
 
W funkcji <code>isPrimeOr<span style="background-color: #fee481;">SPSP</span>()</code> wykorzystaliśmy zaimplementowane w&nbsp;PARI/GP funkcje:
 
W funkcji <code>isPrimeOr<span style="background-color: #fee481;">SPSP</span>()</code> wykorzystaliśmy zaimplementowane w&nbsp;PARI/GP funkcje:
  

Wersja z 16:35, 27 maj 2023

11.11.2022



Potęgowanie modulo

Uwaga L1
Z twierdzenia Fermata (zobacz J19) wynika, że jeżeli liczby [math]\displaystyle{ a }[/math] i [math]\displaystyle{ m }[/math] są względnie pierwsze oraz [math]\displaystyle{ m }[/math] nie dzieli liczby [math]\displaystyle{ a^{m - 1} - 1 }[/math], to [math]\displaystyle{ m }[/math] jest liczbą złożoną. Każde twierdzenie pozwalające wykryć złożoność liczby może być wykorzystane do badania pierwszości liczb. Twierdzenia takie nie dają całkowitej pewności, że badana liczba jest pierwsza. Mamy na przykład [math]\displaystyle{ 341 = 11 \cdot 31 }[/math], ale [math]\displaystyle{ 341 \mid (2^{340} - 1) }[/math], bo

[math]\displaystyle{ 2^{340} - 1 = 2239744742177804210557442280568444278121645497234649534899989100963791871180160945380877493271607115775 }[/math]
[math]\displaystyle{ \;\;\; = 341 \cdot 6568166399348399444449977362370804334667582103327417990909058947107894050381703652143335757394742275 }[/math]

Widzimy, że nawet dla niewielkiej liczby [math]\displaystyle{ 341 }[/math], potęga [math]\displaystyle{ 2^{340} - 1 }[/math] jest liczbą ogromną. Jeśli ta metoda ma mieć jakiekolwiek zastosowanie, to musimy znaleźć inny sposób obliczania reszty z dzielenia [math]\displaystyle{ a^n }[/math] przez [math]\displaystyle{ m }[/math], czyli potęgowania modulo [math]\displaystyle{ m }[/math].


Uwaga L2
Wykorzystując wzór rekurencyjny

[math]\displaystyle{ a^n = \left\{ \begin{array}{cll} a & & \text{gdy } n = 1\\ (a^2)^{{\large\frac{n}{2}}} & & \text{gdy } n \text{ jest parzyste}\\ a \cdot (a^2)^{{\large\frac{n - 1}{2}}} & & \text{gdy } n \text{ jest nieparzyste} \end{array} \right. }[/math]


możemy napisać w PARI/GP prosty program do potęgowania modulo:

modPower(a, n, m) = 
\\ a - podstawa, n - wykładnik, m - moduł
{
local(w);
if( m == 1, return(0) );
a = a % m;
w = 1;
while( n > 0,
       if( n % 2 == 1, w = (w * a) % m; n = n - 1); \\ gdy n jest nieparzyste, wyłączamy a i zmniejszamy n o jeden
       a = (a*a) % m; \\ wyliczamy nową podstawę modulo m
       n = n/2; \\ dla nowej podstawy wykładnik jest dwa razy mniejszy
     );
return(w);
}


Zauważmy, że w funkcji modPower() nie występują wyrażenia o wartości większej od [math]\displaystyle{ m^2 }[/math].



Liczby pseudopierwsze Fermata

Liczby złożone nieparzyste spełniające równanie Fermata, otrzymały własną nazwę.

Definicja L3
Jeżeli [math]\displaystyle{ m }[/math] jest liczbą złożoną nieparzystą i dla pewnego [math]\displaystyle{ a \in \mathbb{Z} }[/math] prawdziwa jest kongruencja

[math]\displaystyle{ a^{m - 1} \equiv 1 \pmod m }[/math]

to powiemy, że [math]\displaystyle{ m }[/math] jest liczbą pseudopierwszą Fermata przy podstawie [math]\displaystyle{ a }[/math] lub krótko: [math]\displaystyle{ m }[/math] jest PSP([math]\displaystyle{ a }[/math]).


Uwaga L4
Zauważmy, że w definicji liczb pseudopierwszych Fermata nie musimy dodatkowo dołączać warunku [math]\displaystyle{ \gcd (a, m) = 1 }[/math], bo wynika on z przyjętej definicji. Mamy

[math]\displaystyle{ \gcd (a^{m - 1}, m) = \gcd (1, m) = 1 }[/math]

Zatem [math]\displaystyle{ \gcd (a, m) = 1 }[/math].

Możemy też łatwo pokazać, że jeżeli [math]\displaystyle{ \gcd (a, m) = d \gt 1 }[/math], to liczba [math]\displaystyle{ m }[/math] nie może być liczbą pseudopierwszą Fermata przy podstawie [math]\displaystyle{ a }[/math]. Istotnie, gdyby tak było, to mielibyśmy

[math]\displaystyle{ a^{m - 1} \equiv 1 \pmod{m} }[/math]

Ponieważ [math]\displaystyle{ d \mid m }[/math], to jest również

[math]\displaystyle{ a^{m - 1} \equiv 1 \pmod{d} }[/math]

Ale modulo [math]\displaystyle{ d }[/math] otrzymujemy natychmiast

[math]\displaystyle{ 0 \equiv 1 \pmod{d} }[/math]

Co jest niemożliwe, czyli [math]\displaystyle{ m }[/math] nie jest PSP([math]\displaystyle{ a }[/math]).


Twierdzenie L5
Dla każdej podstawy [math]\displaystyle{ a \geqslant 2 }[/math] istnieje nieskończenie wiele liczb pseudopierwszych Fermata.

Dowód

Niech [math]\displaystyle{ a \in \mathbb{Z} }[/math] i [math]\displaystyle{ a \geqslant 2 }[/math]. Jeżeli [math]\displaystyle{ p }[/math] jest liczbą pierwszą nieparzystą, to

[math]\displaystyle{ a^p - 1 = (a - 1) (a^{p - 1} + a^{p - 2} + \ldots + a^2 + a + 1) }[/math]

oraz

[math]\displaystyle{ a^p + 1 = (a + 1) (a^{p - 1} - a^{p - 2} + \ldots + a^2 - a + 1) }[/math]

Czyli [math]\displaystyle{ a - 1 \mid a^p - 1 }[/math] oraz [math]\displaystyle{ a + 1 \mid a^p + 1 }[/math].


Jeżeli przez [math]\displaystyle{ R_2 (a) }[/math] oznaczymy resztę z dzielenia liczby [math]\displaystyle{ a }[/math] przez [math]\displaystyle{ 2 }[/math] równą [math]\displaystyle{ 0 }[/math] lub [math]\displaystyle{ 1 }[/math], to prawdziwe są kongruencje

[math]\displaystyle{ a \equiv R_2 (a) \pmod 2 }[/math]

oraz

[math]\displaystyle{ a^n \equiv R_2 (a) \pmod 2 }[/math]

dla dowolnej liczby całkowitej dodatniej [math]\displaystyle{ n }[/math]. Zatem modulo [math]\displaystyle{ 2 }[/math] jest

[math]\displaystyle{ {\small\frac{a^p - 1}{a - 1}} \equiv R_2 (a) \cdot (p - 1) + 1 \equiv 1 \pmod 2 }[/math]
[math]\displaystyle{ {\small\frac{a^p + 1}{a + 1}} \equiv 1 \pmod 2 }[/math]

Co oznacza, że

[math]\displaystyle{ m = {\small\frac{a^p - 1}{a - 1}} \cdot {\small\frac{a^p + 1}{a + 1}} \equiv 1 \pmod 2 }[/math]

Czyli [math]\displaystyle{ m }[/math] jest złożoną liczbą nieparzystą. Pozostaje pokazać, że [math]\displaystyle{ a^{m - 1} \equiv 1 \pmod m }[/math].


Z twierdzenia Fermata wiemy, że

[math]\displaystyle{ a^p - 1 \equiv a - 1 \pmod p }[/math]

Ponieważ [math]\displaystyle{ (a - 1) \mid (a^p - 1) }[/math], to możemy napisać

[math]\displaystyle{ (a - 1) \cdot \left( {\small\frac{a^p - 1}{a - 1}} - 1 \right) \equiv 0 \pmod p }[/math]

Z założenia [math]\displaystyle{ p \nmid (a - 1) }[/math], zatem liczba pierwsza [math]\displaystyle{ p }[/math] musi dzielić [math]\displaystyle{ {\small\frac{a^p - 1}{a - 1}} - 1 }[/math] i otrzymujemy

[math]\displaystyle{ {\small\frac{a^p - 1}{a - 1}} \equiv 1 \pmod p }[/math]

Postępując analogicznie jak wyżej, dostajemy

[math]\displaystyle{ a^p + 1 \equiv a + 1 \pmod p }[/math]
[math]\displaystyle{ (a + 1) \cdot \left( {\small\frac{a^p + 1}{a + 1}} - 1 \right) \equiv 0 \pmod p }[/math]
[math]\displaystyle{ {\small\frac{a^p + 1}{a + 1}} \equiv 1 \pmod p }[/math]

Wynika stąd, że [math]\displaystyle{ m \equiv 1 \pmod p }[/math].

Zbierając mamy [math]\displaystyle{ 2 \mid (m - 1) }[/math] i [math]\displaystyle{ p \mid (m - 1) }[/math], zatem [math]\displaystyle{ 2 p \mid (m - 1) }[/math], czyli

[math]\displaystyle{ m = {\small\frac{a^{2 p} - 1}{a^2 - 1}} \equiv 1 \pmod{2 p} }[/math]

Oznacza to, że [math]\displaystyle{ m = 1 + 2 k p }[/math] dla pewnej liczby całkowitej [math]\displaystyle{ k \gt 0 }[/math].


Zauważmy teraz, że z definicji liczby [math]\displaystyle{ m }[/math] mamy [math]\displaystyle{ (a^2 - 1) m = a^{2 p} - 1 }[/math]. Rozpatrując to równanie modulo [math]\displaystyle{ m }[/math], otrzymujemy

[math]\displaystyle{ a^{2 p} \equiv 1 \pmod m }[/math]

Zatem modulo [math]\displaystyle{ m }[/math] jest

[math]\displaystyle{ a^{m - 1} = a^{2 k p} = (a^{2 p})^k \equiv 1^k \equiv 1 \pmod m }[/math]

Ponieważ dowolna liczba pierwsza [math]\displaystyle{ p \gt a^2 - 1 }[/math] nie dzieli [math]\displaystyle{ a^2 - 1 }[/math], to dla każdego [math]\displaystyle{ a \geqslant 2 }[/math] istnieje nieskończenie wiele liczb, które są PSP([math]\displaystyle{ a }[/math]). Co należało pokazać.


Przykład L6
Z dowodu twierdzenia L5 wynika, że jeżeli liczba [math]\displaystyle{ p }[/math] jest liczbą pierwszą nieparzystą i [math]\displaystyle{ p \nmid (a^2 - 1) }[/math], to liczba [math]\displaystyle{ m = {\small\frac{a^{2 p} - 1}{a^2 - 1}} }[/math] jest PSP([math]\displaystyle{ a }[/math]). Poniżej przedstawiamy przykłady takich liczb, dla kolejnych liczb pierwszych nieparzystych [math]\displaystyle{ p }[/math] takich, że [math]\displaystyle{ p \nmid (a^2 - 1) }[/math].

for(a=2, 5, s=1; d=a^2-1; forprime(p=3, 50, if( d%p == 0, next() ); m=(a^(2*p)-1)/d; print("a= ", a, "   m= ", m); s++; if( s>6, break() ) )) 


Uwaga L7
Wykorzystując funkcję potęgowania modulo, możemy napisać prosty program do testowania pierwszości liczb w oparciu o twierdzenie Fermata.

isPrimeOrPSP(m, a) = 
{
if( modPower(a, m-1, m) == 1, return(1), return(0) );
}


Przykład L8
Poniższa tabela zawiera najmniejsze liczby pseudopierwsze Fermata dla podstaw [math]\displaystyle{ a }[/math] od [math]\displaystyle{ 2 }[/math] do [math]\displaystyle{ 15 }[/math]

for(a=2, 15, s=1; forstep(m=1, 2000, 2, if( isPrimeOrPSP(m, a)  &&  !isprime(m), print("a=", a, "  m=", m); s++ ); if( s>5, break() ) ))


Przykład L9
Tabela pokazuje ilość liczb pseudopierwszych Fermata dla podstaw [math]\displaystyle{ a }[/math] od [math]\displaystyle{ 2 }[/math] do [math]\displaystyle{ 15 }[/math]

for(a=2, 15, s=0; forstep(k=1, 10^6, 2, if( isPrimeOrPSP(k, a)  &&  !isprime(k), s++ )); print("a= ", a, "   ", s))


Uwaga L10
Można pokazać, że jeżeli [math]\displaystyle{ m }[/math] jest liczbą nieparzystą złożoną i istnieje przynajmniej jedna liczba [math]\displaystyle{ a }[/math] względnie pierwsza z [math]\displaystyle{ m }[/math], taka że

[math]\displaystyle{ a^{m - 1} \not\equiv 1 \pmod m }[/math]

to dla co najmniej połowy liczb [math]\displaystyle{ b \in [1, m - 1] }[/math] względnie pierwszych z [math]\displaystyle{ m }[/math] jest

[math]\displaystyle{ b^{m - 1} \not\equiv 1 \pmod m }[/math]

Zatem przeprowadzając test Fermata, możemy z prawdopodobieństwem nie mniejszym niż [math]\displaystyle{ \tfrac{1}{2} }[/math] twierdzić, że liczba, która przeszła test, jest liczbą pierwszą. Wykonując test [math]\displaystyle{ k }[/math] razy dla [math]\displaystyle{ k }[/math] różnych podstaw z przedziału [math]\displaystyle{ [1, m - 1] }[/math] możemy z prawdopodobieństwem większym niż [math]\displaystyle{ 1 - \left( \tfrac{1}{2} \right)^k }[/math] twierdzić, że badana liczba [math]\displaystyle{ m }[/math] jest pierwsza.

Niestety, istnieją liczby złożone [math]\displaystyle{ m }[/math] takie, że

[math]\displaystyle{ a^{m - 1} \equiv 1 \pmod m }[/math]

dla każdego [math]\displaystyle{ a }[/math] względnie pierwszego z [math]\displaystyle{ m }[/math]. Liczby te nazywamy liczbami Carmichaela i jest ich nieskończenie wiele. Pokazano, że dla dostatecznie dużych [math]\displaystyle{ x }[/math] ilość liczb Carmichaela mniejszych od [math]\displaystyle{ x }[/math] przekracza [math]\displaystyle{ x^{1/3} }[/math][1][2][3]. Test Fermata jest zatem zbyt zawodny, aby można było go stosować.


Przykład L11
Oto wszystkie liczby Carmichaela mniejsze od [math]\displaystyle{ 100 000 }[/math]



Test Millera-Rabina

Rozpoczniemy od udowodnienia prostego twierdzenia

Twierdzenie L12
Jeśli [math]\displaystyle{ m }[/math] jest liczbą pierwszą nieparzystą i [math]\displaystyle{ x^2 \equiv 1 \pmod m }[/math], to albo [math]\displaystyle{ x \equiv - 1 \pmod m }[/math], albo [math]\displaystyle{ x \equiv 1 \pmod m }[/math].

Dowód

Z założenia

[math]\displaystyle{ x^2 \equiv 1 \pmod m }[/math]

Zatem [math]\displaystyle{ m \mid (x^2 - 1) }[/math], czyli [math]\displaystyle{ m \mid (x - 1) (x + 1) }[/math]. Ponieważ z założenia [math]\displaystyle{ m }[/math] jest liczbą pierwszą nieparzystą, to [math]\displaystyle{ m }[/math] dzieli dokładnie jedną z liczb [math]\displaystyle{ x - 1 }[/math] i [math]\displaystyle{ x + 1 }[/math]. Istotnie, gdyby [math]\displaystyle{ m \mid (x - 1) }[/math] [math]\displaystyle{ \text{i} \;\, m \mid (x + 1) }[/math], to [math]\displaystyle{ m }[/math] dzieliłaby również ich różnicę równą [math]\displaystyle{ 2 }[/math], co jest niemożliwe w przypadku gdy [math]\displaystyle{ m }[/math] jest liczbą pierwszą nieparzystą.


Prace Gary'ego Millera[4] i Michaela Rabina[5] pozwoliły sformułować znacznie silniejszy test. Podstawą tego testu jest następujące twierdzenie

Twierdzenie L13
Jeżeli [math]\displaystyle{ m }[/math] jest liczbą pierwszą nieparzystą i [math]\displaystyle{ m - 1 = 2^r d }[/math], gdzie [math]\displaystyle{ d }[/math] jest liczbą nieparzystą, to dla dowolnego [math]\displaystyle{ a \in [1, m - 1] }[/math] jest albo

[math]\displaystyle{ a^d \equiv 1 \pmod m }[/math]

albo

[math]\displaystyle{ a^{2^k d} \equiv - 1 \pmod m }[/math]

dla pewnego [math]\displaystyle{ k \in [0, r - 1] }[/math].

Dowód

Rozważmy ciąg [math]\displaystyle{ r + 1 }[/math] liczb zdefiniowanych następująco

[math]\displaystyle{ \begin{array}{l} u_0 = a^d\\ u_1 = a^{2 d} = (a^d)^2\\ u_2 = a^{2^2 d} = (a^{2 d})^2\\ \ldots \ldots \ldots \ldots \ldots \ldots \ldots \ldots \ldots \ldots\\ u_{r - 1} = a^{2^{r - 1} d} = (a^{2^{r - 2}})^2\\ u_r = a^{2^r d} = (a^{2^{r - 1} d})^2 = a^{m - 1} \end{array} }[/math]

Wyrazy ciągu [math]\displaystyle{ (u_i) }[/math] są dane wzorem ogólnym

[math]\displaystyle{ u_i = a^{2^i d} }[/math]

gdzie [math]\displaystyle{ i = 0, 1, \ldots, r }[/math]

Zauważmy, że mogą zdarzyć się następujące sytuacje

a) żaden z wyrazów ciągu [math]\displaystyle{ (u_i) }[/math] nie przystaje do [math]\displaystyle{ 1 }[/math] modulo [math]\displaystyle{ m }[/math]
b) wszystkie wyrazy ciągu [math]\displaystyle{ (u_i) }[/math] przystają do [math]\displaystyle{ 1 }[/math] modulo [math]\displaystyle{ m }[/math]
c) [math]\displaystyle{ u_k }[/math] jest pierwszym wyrazem ciągu [math]\displaystyle{ (u_i) }[/math], który przystaje do [math]\displaystyle{ 1 }[/math] modulo [math]\displaystyle{ m }[/math]


Co możemy zapisać jako

a) [math]\displaystyle{ u_i \not\equiv 1 \pmod m \quad }[/math] dla każdego [math]\displaystyle{ i \in [0, r] }[/math]
b) [math]\displaystyle{ u_i \equiv 1 \pmod m \quad }[/math] dla każdego [math]\displaystyle{ i \in [0, r] }[/math]
c) [math]\displaystyle{ u_k \equiv 1 \pmod m \quad }[/math] dla pewnego [math]\displaystyle{ k \in [0, r] }[/math]


Z definicji każdy wyraz ciągu [math]\displaystyle{ (u_i) }[/math] jest kwadratem poprzedniego. W szczególności oznacza to, że jeżeli dla pewnego [math]\displaystyle{ k \in [0, r] }[/math] jest [math]\displaystyle{ u_k \equiv 1 \pmod m }[/math], to [math]\displaystyle{ u_i \equiv 1 \pmod m }[/math] dla wszystkich [math]\displaystyle{ i \geqslant k }[/math]. Ten fakt pozwala doprecyzować zapis poszczególnych przypadków.

a) [math]\displaystyle{ u_i \not\equiv 1 \pmod m \quad }[/math] dla każdego [math]\displaystyle{ i \in [0, r] }[/math]
b) [math]\displaystyle{ u_0 \equiv 1 \pmod m }[/math]
c) [math]\displaystyle{ u_0 \not\equiv 1 \pmod m \quad }[/math] dla każdego [math]\displaystyle{ i \in [0, k - 1] \quad }[/math] oraz [math]\displaystyle{ \quad u_k \equiv 1 \pmod m \quad }[/math] dla każdego [math]\displaystyle{ i \in [k, r] , \quad }[/math] gdzie [math]\displaystyle{ k \geqslant 1 }[/math]


W przypadku a) mamy [math]\displaystyle{ u_r = a^{m - 1} \not\equiv 1 \pmod m }[/math], zatem liczba [math]\displaystyle{ m }[/math] byłaby liczbą złożoną, wbrew założeniu, że jest liczbą pierwszą.

Przypadek b) jest możliwy (np. dla [math]\displaystyle{ m = 41 }[/math] i [math]\displaystyle{ a = 10 }[/math]), ale nie pozwala powiedzieć nic więcej ani o liczbie [math]\displaystyle{ m }[/math], ani o wyrazach ciągu [math]\displaystyle{ (u_i) }[/math], które wszystkie przystają do [math]\displaystyle{ 1 }[/math] modulo [math]\displaystyle{ m }[/math].

W przypadku c) mamy [math]\displaystyle{ u_k \equiv 1 \pmod m }[/math], czyli [math]\displaystyle{ (u_{k - 1})^2 \equiv 1 \pmod m }[/math]. Z twierdzenia L12 wiemy, że musi być albo [math]\displaystyle{ u_{k - 1} \equiv - 1 \pmod m }[/math], albo [math]\displaystyle{ u_{k - 1} \equiv 1 \pmod m }[/math]. Ale drugi przypadek nie może zachodzić, bo założyliśmy, że [math]\displaystyle{ u_k }[/math] jest pierwszym wyrazem ciągu [math]\displaystyle{ (u_i) }[/math], który przystaje do [math]\displaystyle{ 1 }[/math] modulo [math]\displaystyle{ m }[/math]. Zatem musi być [math]\displaystyle{ u_{k - 1} \equiv - 1 \pmod m }[/math].

Co kończy dowód twierdzenia.


Definicja L14
Złożoną liczbę nieparzystą [math]\displaystyle{ m }[/math], która spełnia twierdzenie L13 dla pewnej liczby [math]\displaystyle{ a \in \mathbb{Z} }[/math], będziemy nazywali liczbą silnie pseudopierwszą przy podstawie [math]\displaystyle{ a }[/math] (w skrócie: SPSP([math]\displaystyle{ a }[/math])).


Uwaga L15
Niech [math]\displaystyle{ a }[/math] będzie liczbą całkowitą względnie pierwszą z [math]\displaystyle{ m }[/math] i [math]\displaystyle{ a \in [1, m - 1] }[/math]. Można pokazać, że jeżeli [math]\displaystyle{ m \neq 9 }[/math] jest liczbą nieparzystą złożoną, to co najwyżej [math]\displaystyle{ \tfrac{1}{4} }[/math] liczb [math]\displaystyle{ a }[/math] stanowią liczby silnie pseudopierwsze. Zatem w przypadku liczb silnie pseudopierwszych nie istnieje odpowiednik liczb Carmichaela. Czyli nie istnieją liczby złożone nieparzyste [math]\displaystyle{ m }[/math], dla których twierdzenie L13 byłoby prawdziwe dla wszystkich podstaw [math]\displaystyle{ a }[/math].

Wynika stąd, że jeżeli dla [math]\displaystyle{ k }[/math] różnych liczb [math]\displaystyle{ a }[/math] prawdziwe jest twierdzenie L13, to prawdopodobieństwo uznania liczby złożonej [math]\displaystyle{ m }[/math] za pierwszą wynosi [math]\displaystyle{ \left( \tfrac{1}{4} \right)^k }[/math].


Uwaga L16
Wykorzystując twierdzenie L13, możemy napisać w PARI/GP prosty program do testowania pierwszości liczb.

isPrimeOrSPSP(m, a) =
{
local(d, k, r, x);
if( m % 2 == 0, return(m == 2) );
r = valuation(m - 1, 2); \\ wykładnik, z jakim liczba 2 występuje w rozwinięciu na czynniki pierwsze liczby m - 1
d = (m - 1) / 2^r;
x = modPower(a, d, m);
if( x == 1 || x == m - 1, return(1) ); \\ x = m - 1 to przypadek k == 0
k = 0;
while( k++ < r,
       x = x^2 % m;
       if( x == m - 1, return(1) );
     );
return(0);
}


Zadanie L17
Pokazać, że jeżeli liczba [math]\displaystyle{ m }[/math] jest SPSP([math]\displaystyle{ a }[/math]), to jest PSP([math]\displaystyle{ a }[/math]).

Rozwiązanie

Z założenia [math]\displaystyle{ m }[/math] jest SPSP([math]\displaystyle{ a }[/math]), zatem spełniony jest dokładnie jeden z warunków

  • [math]\displaystyle{ a^d \equiv 1 \pmod m }[/math]
  • [math]\displaystyle{ a^{2^k \cdot d} \equiv - 1 \pmod m }[/math], dla pewnego [math]\displaystyle{ k \in [0, r - 1] }[/math]

gdzie [math]\displaystyle{ m - 1 = 2^r \cdot d }[/math], przy czym [math]\displaystyle{ d }[/math] jest liczbą nieparzystą.

Jeżeli spełniony jest pierwszy warunek, to

[math]\displaystyle{ (a^d)^{2^r} \equiv 1 \pmod m }[/math]
[math]\displaystyle{ a^{2^r \cdot d} \equiv 1 \pmod m }[/math]

Czyli [math]\displaystyle{ m }[/math] jest PSP([math]\displaystyle{ a }[/math]).

Jeżeli spełniony jest drugi warunek, to

[math]\displaystyle{ (a^{2^k \cdot d})^{2^{r - k}} \equiv (- 1)^{2^{r - k}} \pmod m }[/math]
[math]\displaystyle{ a^{2^r \cdot d} \equiv 1 \pmod m }[/math]

Czyli [math]\displaystyle{ m }[/math] jest PSP([math]\displaystyle{ a }[/math]).


Przykład L18
Pokażemy, że jeżeli [math]\displaystyle{ m }[/math] jest PSP([math]\displaystyle{ 2 }[/math]), to [math]\displaystyle{ 2^m - 1 }[/math] jest SPSP([math]\displaystyle{ 2 }[/math]).

Z założenia [math]\displaystyle{ m }[/math] jest złożoną liczbą nieparzystą, zatem [math]\displaystyle{ N = 2^m - 1 }[/math] jest złożoną liczbą nieparzystą. Ponieważ [math]\displaystyle{ m }[/math] jest FPSP([math]\displaystyle{ 2 }[/math]), to

[math]\displaystyle{ 2^{m - 1} \equiv 1 \pmod m }[/math]

Wynika stąd natychmiast, że [math]\displaystyle{ 2^{m - 1} - 1 = k m }[/math], gdzie [math]\displaystyle{ k }[/math] jest liczbą nieparzystą. Zatem

[math]\displaystyle{ N - 1 = 2^m - 2 = 2 (2^{m - 1} - 1) = 2 k m }[/math]

Widzimy, że liczba [math]\displaystyle{ 2 }[/math] występuje w pierwszej potędze w rozwinięciu liczby [math]\displaystyle{ N - 1 }[/math] na czynniki pierwsze i łatwo otrzymujemy, że

[math]\displaystyle{ 2^{(N - 1) / 2} = 2^{k m} = (2^m)^k = (2^m - 1 + 1)^k = (N + 1)^k \equiv 1 \pmod N }[/math]

Czyli [math]\displaystyle{ N = 2^m - 1 }[/math] jest SPSP([math]\displaystyle{ 2 }[/math]).


Przykład L19
Tabela zawiera najmniejsze liczby silnie pseudopierwsze dla podstaw [math]\displaystyle{ a }[/math] od [math]\displaystyle{ 2 }[/math] do [math]\displaystyle{ 15 }[/math]

for(a=2, 15, s=1; forstep(m=3, 20000, 2, if( isPrimeOrSPSP(m, a)  &&  !isprime(m), print("a=", a, "  m=", m); s++ ); if( s>5, break() ) ))


Przykład L20
Tabela pokazuje ilość liczb silnie pseudopierwszych dla podstaw [math]\displaystyle{ a }[/math] od [math]\displaystyle{ 2 }[/math] do [math]\displaystyle{ 15 }[/math]

for(a=2, 15, s=0; forstep(k=3, 10^6, 2, if( isPrimeOrSPSP(k, a)  &&  !isprime(k), s++ )); print("a= ", a, "   ", s))

Widzimy, że liczb silnie pseudopierwszych jest znacznie mniej niż liczb pseudopierwszych Fermata.


Uwaga L21
Interesujące i pożyteczne będzie zbadanie najmniejszych liczb silnie pseudopierwszych dla wielu podstaw. Niech badanymi podstawami będą kolejne liczby pierwsze. Najmniejszą liczbę SPSP([math]\displaystyle{ 2 }[/math]) już znamy: [math]\displaystyle{ 2047 }[/math]. Najmniejszą liczbę, która jest jednocześnie SPSP([math]\displaystyle{ 2 }[/math]) i SPSP([math]\displaystyle{ 3 }[/math]) musimy poszukać. Prostym poleceniem

forstep(m=3, 2*10^6, 2, if( isPrimeOrSPSP(m, 2)  &&  isPrimeOrSPSP(m, 3)  &&  !isprime(m), print("m=", m) ) )

znajdujemy, że [math]\displaystyle{ m = 1373653 }[/math]. Więcej czasu będzie wymagało znalezienie liczby jednocześnie silnie pseudopierwszej względem podstaw [math]\displaystyle{ 2, 3, 5 }[/math]. Poleceniem

forstep(m=3, 26*10^6, 2, if( isPrimeOrSPSP(m, 2)  &&  isPrimeOrSPSP(m, 3)  &&  isPrimeOrSPSP(m, 5)  &&  !isprime(m), print("m=", m) ) )

znajdujemy, że szukana liczba to [math]\displaystyle{ m = 25326001 }[/math].


Stosując bardziej wyrafinowane metody[6][7] znaleziono wartości liczb silnie pseudopierwszych względem wielu podstaw, które są kolejnymi liczbami pierwszymi, dla większej ilości liczb pierwszych[8]. Dla przykładu

Podane w prawej kolumnie liczby [math]\displaystyle{ m }[/math] są najmniejszymi liczbami jednocześnie silnie pseudopierwszymi względem podstaw [math]\displaystyle{ p_1, \ldots, p_n }[/math]. Zauważmy, że wyniki te mają bardzo praktyczne zastosowanie. Przykładowo, jeśli [math]\displaystyle{ m }[/math] przechodzi test Millera-Rabina dla siedmiu podstaw [math]\displaystyle{ a = 2, 3, 5, 7, 11, 13, 17 }[/math] i jest liczbą mniejszą od [math]\displaystyle{ 3.41 \cdot 10^{14} }[/math], to jest z pewnością liczbą pierwszą.



Uzupełnienie

Uwaga L22
W funkcji isPrimeOrSPSP() wykorzystaliśmy zaimplementowane w PARI/GP funkcje:

  • gcd(a, b) – znajduje największy wspólny dzielnik liczb a i b
  • valuation(a, b) – znajduje największą wartość liczby [math]\displaystyle{ r }[/math] taką, że [math]\displaystyle{ b^r \mid a }[/math]

Wprowadzenie tych funkcji pozwoliło zwiększyć czytelność kodu, ale bez trudu możemy sami je napisać:

gcd2(a, b) =
{
while( b <> 0, a = b; b = a % b );
return(a);
}


valuation2(a, b) =
{
local(s);
s = 0;
while(a % b == 0, s++; a = a / b);
return(s);
}








Przypisy

  1. W. R. Alford, Andrew Granville and Carl Pomerance, There are Infinitely Many Carmichael Numbers, Annals of Mathematics, 140, (1994), 703-722
  2. Glyn Harman, On the Number of Carmichael Numbers up to x, Bull. London Math. Soc. 37 (2005) 641–650
  3. Glyn Harman, Watt’s Mean Value Theorem and Carmichael Numbers, International Journal of Number Theory, Vol. 4, No. 2 (2008) 241–248
  4. Gary L. Miller, Riemann's Hypothesis and Tests for Primality, Journal of Computer and System Sciences 13, 300-317 (1976)
  5. Michael O. Rabin, Probabilistic Algorithm for Testing Primality, Journal of Number Theory 12, 128-138 (1980)
  6. Carl Pomerance, J. L. Selfridge and Samuel S. Wagstaff, Jr., The Pseudoprimes to 25*10^9, Mathematics of Computation, Vol. 35, No. 151 (1980), 1003-1026
  7. Gerhard Jaeschke, On Strong Pseudoprimes to Several Bases, Mathematics of Computation, Vol. 61, No. 204 (Oct., 1993), 915-926
  8. On-Line Encyclopedia of Integer Sequences, Smallest odd number for which Miller-Rabin primality test on bases <= n-th prime does not reveal compositeness, (A014233)